Görkəmli fiziklər kateqoriyası üzrə məqalələr

Akademik Artsimoviç 1909-cu ildə Moskvada professor ailəsində anadan olub. O, 1928-ci ildə Minskdə Belorusiya universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsini bitirib.
Artsimoviç 1930-cu ildə SSRİ EA Leninqrad fizika-texnika institutunda işləməyə başlayıb. Bu vaxtlar institutun direktoru məş¬hur fizik A.F.İoffe olub. Artsimoviçin görkəmli fizik kimi yetişməsində İoffenin böyük rolu olmuşdur.
Artsimoviçin birinci elmi işi rentgen şüalarının optikasına aid olub. 1934-1935-ci ildə Lev Andreyeviç İ.V.Kurçatovla birlikdə neytronun xassəsini öyrənmişdir. O, eksperimental olaraq göstərmişdir ki, nüvə reaksiyası zamanı neytron proton tərəfindən zəbt edildikdə ağır hidrogenin nüvəsi yaranır.

Görkəmli ingilis fiziki Ç.Vilson 1892-ci ildə Kembric Universitetini bitirib. Onun əsas tədqiqat işləri molekulyar fizika, atom və nüvə fizikası sahəsinə aiddir. O, yağışın və dumanın əmələ gəlməsini öyrənmək üçün uzun müddətli təcrübələr aparmışdır. 15 illik zəhmətdən sonra, buxarın kondensasiyasına dair apardığı tədqiqatların nəticəsində Vilson, 1912-ci ildə «Vilson kamerası»nı ixtira et¬mişdir. Bu cihazı mikroaləmə açılmış «pəncərə» adlandırırlar. Çünki, bu cihaz vasitəsilə yüklü zərrəciklərin izini bilavasitə müşahidə etmək, ya da onun fotoşəkilini çəkmək olur. «Vilson kamerası» atom nüvəsinin, elementar zərrəciklərin, kosmik şüaların tədqiqində, maddənin quruluşunun öyrənilməsində böyük rol oynamışdır.
Vilson kamerasının işi, buxarın kondensasiyasına əsaslanır. Kamera, biratomlu qazlardan biri (helium, arqon) və hər hansı mayenin (su. etil spirti və s.) ifrat doymuş buxarı ilə doldurulur. Kameradan yüksək enerjili yüklü zərrəcik keçdikdə orada olan buxarı ionlaşdırır, zərrəciyin yolu boyunca damcılar əmələ gəlir. Alınmış izin uzunluğu, qalınlığı və maqnit sahəsindəki meylinə görə zərrəciyin təbiətini və xassələrini öyrənmək, onun kütləsini, yükünü, impulsunu təyin etmək olar.
Müxtəlif nüvə reaksiyaları ilk dəfə Vilson kamerasında müşahidə edilmişdir. Pozitron, π,μ,κ-mezonlar, hiperonlar Vilson kamerasının köməyi ilə kəşf olunubdur. Vilson kamerası metodu hazırda nüvə proseslərinin tədqiqində çox mühüm rol oynayır.
Çarlz Vilson 1900-cü ildə London Kral cəmiyyətinin üzvü seçilmiş. 1900-1934-cü illərdə Kembric universitetində işləmişdir.
Çarlz Vilson «buxarın kondensasiyası vasitəsilə yüklənmiş zərrəciklərin yolunu görünən edən metoduna görə» 1927-ci ildə Nobel mükafatı almışdır.

Mənbə Fərhad Hacıyev Görkəmli fiziklər kitabı

Rus fiziki E.X.Lents elektrotexnikanın əsasını qoyanlardan biridir. O, Estoniyanın Tartu şəhərində anadan olub. Lents (24.2.1804-10.2.1865) yerli universitetdə oxuyarkən əvvəlcə filologiyanı, sonra isə təbiətşünaslığı öyrənməyə başlayır. Öz elmi yaradıcılığına o, fiziki coğrafiya sahəsindən başlayır və bir fizik kimi ekspedisiyalarda fəal iştirak edir.
1828-ci ildə Lents Peterburq EA-da işləməyə başlayır və 1830-cu ildə fiziki coğrafiya sahəsindən uzaqlaşaraq elektromaqnetizmi öyrənməyə başlayır.
Lentsin əsas tədqiqat işləri elektromaqnetizm və elektrotexnika sahəsinə aiddir. Lents Maykl Faradeyin kəşf etdiyi elektromaqnit induksiya hadisəsini ətraflı tədqiq etmiş, 1833-cü ildə İnduksiya cərəyanının istiqamətini təyin etmək üçün qayda (Lents qaydası) müəyyənləşdirir. Həmin qaydaya əsaslanaraq elektrotexnika üçün əhəmiyyətli prinsip olan elektromaqnitli maşınların dönərliyini müəyyən edir. Öyrənir ki, əgər sarğacı maqnit qütbləri arasında fırlatsaq cərəyan yaranır; əksinə sarğaca cərəyan versək o fırlanar.

Radioaktivlik haqqında elmin yaranmasında və inkişaf etdirilməsində Mariya Sklodovskaya-Kürinin böyük xidmətləri və əməyi olmuşdur. O, uran filizini analiz etmək üçün klassik üsul təklif etmiş, radioaktiv izotopları öyrənmişdir.
Mariya Sklodovskaya Varşavada gimnaziya müəllimi ailəsində anadan olub. Mariya 16 yaşından gimnaziyanı qızıl medalla bitirdikdən sonra təhsilini davam et¬dirmək fikrinə düşür. Atasının maaşı az olduğundan Mariya ailəsi üçün çörək pulu qazanmağa məcbur olur.
Mariya xüsusi dərslər verməyə başlayır və boş vaxtlarında kimya, biologiya və astronomiya ilə məşğul olur.
1891-ci ildə Mariya Parisə gedir və Sorbonna universi¬tetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinə daxil olur. O, 1894-cü ildə məktəbi bitirir və «su verilmiş poladda maqnit xassəsi» mövzusunda birinci elmi işini yazır.

Məşhur ingilis fiziki C.C.Tomson (18.12.1856-30.08.1940) Mançestr yaxınlığında Çitem-hill şəhərində anadan olub. Mançester universitetində oxuyub. 1880-ci ildə Kembric universitetini bitirdikdən sonra Kavendiş laboratoriyasında işə başlayır. Maksvelldən sonra həmin laboratoriyaya məşhur fizik Reley rəhbərlik edib. İlk vaxtlarda C.Tom¬son işığın elektromaqnit nəzəriyyəsinə həsr olunmuş birinci məqaləsini 1880-ci ildə nəşr etdirir. Sonra isə 1881-ci ildə elektromaqnit nəzəriyyəsinə aid daha iki məqaləsini yazıb. Onun bu işləri Reley tərəfindən çox yüksək qiymətləndirilir və ona görə 1884-cü ildə öz yerinə laboratoriya direktoru vəzifəsinə Tomsonu namizəd göstərir.

İstehsalatın bir çox sahələrində fotoelementlər insanın əvəzedilməz köməkçilərinə çevrilmişdir. Fotoele¬mentlər detalları sayır, keyfiyyətini yoxlayır, müxtəlif maşınları və mexanizmləri idarə edir. Fotoeffekt hadisəsinin ətraflı tədqiq edilməsində Stoletovun böyük əməyi vardır.
Rus fiziki A.Q.Stoletov 1839-cu ildə Vladimir şəhərində anadan olub. Onun anası savadlı qadın olmuşdur. Ona görə o, ilk təhsilini ailədə almış və uşaq ikən fransız, alman və ingilis dillərini öyrənmişdir.

Bəşəriyyət tarixində yetişmiş elm dahilərindən biri olan T.Yunq İngiltərənin kiçik Milverton şəhərində anadan olub. Yunqun yaradıcılığı da onun kiçik yaşından elm aləmində irəliləməsi kimi təəccüblüdür.
İki yaşında Yunq artıq cəld oxuyub, dörd yaşında bir çox İngilis yazıçılarının əsərlərini və latın şerlərini əzbərdən bilirmiş. 6 yaşında ədəbiyyat oxumuş, 8 ya¬şında isə yer ölçmə məsələləri ilə maraqlanmış, hündürlük və mə¬safələri təyin etməyi öyrənmişdir. 9 yaşından 12 yaşına qədər Yunq Kompton pansionunda professor Tomsonun yanında yaşamışdır. Bu dövrdə Yunq Roma və Yunan klassiklərini, Fransız, İtalyan və s. dilləri öyrənmişdir. 14 yaşında T.Yunq 10-a qədər dil bilirmiş. O, Botanika ilə daha çox maraqlanmış, özü mikroskop qurmaq üzərində fikirləşmişdir. Nəhayət Yunq təbabət sahəsində işləməli olur. O, London, Edinburq, Leypsiq şəhərlərində təbabət sahəsində elmi iş üzərində işləmiş və 1795-ci ildə 22 yaşında təbabət elmləri doktoru olmuşdur.

Görkəmli Rus fiziki və elektrotexniki Yakobi (Morits German) Almaniyanın Potsdam şəhərində anadan olub. İbtidai təhsilini evdə, orta təhsilini isə yerli gimnaziyada alıb. Məktəb dövründən Yakobi dəqiq elmlərlə maraqlanmış, elmi-texniki yaradıcılığa daha çox meyl göstərirmiş. O, 1821-cı ildə Berlin Universitetinə daxil olub, bir ildən sonra Qettingen universitetinə keçir və 1823-cü ildə fizika-texnika fakültəsini bitirir. Tələbəlik illərində və ondan sonrakı dövrdə Yakobi həmişə öz təhsilini müstəqil olaraq artırırmış. O, fizika və texnika, inşaat texnikası və arxitektura elminin nailiyyətlərini diqqətlə izləyərmiş.
Berlin və Potsdam arasındakı böyük körpünün layihəsini Yakobi hazırlamışdır.

Plank Maks Karl Ernst Lüdviq böyük alman nəzəriyyəçi fiziki, kvant nəzəriyyəsinin banisidir. O, 1900-cü ildə tarazlıqdakı istilik şüalanmasına həsr olunmuş işində, ossilyatorların enerjisinin, rəqs tezliyi ilə mütənasib diskret qiymətlər aldığını iddia edən fərziyyə irəli sürmüşdür.
Plank Maks Kile şəhərində ana¬dan olub, onun atası Vilhelm Plank Kile universitetinin hüquq fakültəsinin professoru idi. Maksın 9 yaşı olanda ailəsi Münhenə köçür. Maks əvvəlcə Münhen sonra isə Berlin universitetini bitirmiş, məşhur alimlərdən Kirxhov, Helmholts və Veyerştrassın mühazirələrini dinləmişdir. Tələbəlik dövründə Plankı termodinamika, xüsusilə termodinamikanın ikinci qanunu daha çox maraqlandırmışdır. Münhenə qayıtdıqdan sonra Plank imtahanlarını verib ali məktəblərdə işləmək hüququ qazanır.

Görkəmli Sovet nəzəriyyəçi fizi­ki, akademik İ.Y.Tamm 1895-ci ildə Vladivostokda mühəndis ailəsində anadan olub. Onun uşaqlıq və gimnaziya illəri Ukraynanın Yelizaveta şəhərində keçib.
1913-cü ildə Tamm Şotlandiyanın Edinburq universitetinə daxil olur. Lakin 1914-cü ildən 1918-ci ilə kimi Moskva universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsində oxuyub. Universiteti bitirdikdən sonra Tamm uzun müddət Krım uni­versitetində, Odessa Politexnik institutunda və Moskvanın ali məktəblərində müəllim vəzifəsindən professorluğa qədər yüksəlmiş, nəzəri fizika kafedrasının müdiri işləmişdir.
Tamm öz tədqiqat işlərinə L.İ.Mandelştamm rəhbərliyi ilə başlamış və onun elektrodinamikaya həsr edilmiş birinci işi 1924-cü ildə nəşr olunub.
1934-cü ildən Tamm P.N.Lebedev adına fizika institutunun nəzəri fizika kafedrasına rəhbərlik edib.
Onun elmi işləri nəzəri fizikanın müxtəlif sahələrinə aiddir. Bu sahələr kvant mexanikası, bərk cisimlər fizikası, fiziki optika, nüvə fizikası, tətbiqi fizika, klassik elektrodinamika, şüalanma nəzəriyyəsi, elementar zərrəciklərin qarşılıqlı çevrilməsi sahələridir.