Azərbaycan kateqoriyası üzrə məqalələr

Respublika Günü  münasibətilə bu gün 102 yaşı tamamlanan  şanlı dövlətin AXC-nin  baş naziri olan, çox ləyaqətli şəxsiyyət Nəsib bəy Yusifbəyli haqqında bir faktı təqdim edəcək.
Bolşeviklər 1920-ci ilin aprelində Azərbaycanı işğal edəndə Cümhuriyyət rəhbərləri məcburi şəkildə mühacirətə getməli olurlar. Nəsib bəy də bir çoxları kimi Tiflisə yollanmaq istəyir. Təəssüf ki, yolda bir neçə nəfərin xainliyi səbəbindən amansızcasına qətlə yetirilir.

Budəfəki yazıda   Cümhuriyyət hökumətinin atdığı ən vacib qərarın qəhrəmanları- Cümhuriyyətin xaricə göndərdiyi 100 tələbədən qısaca da olsa danşacağıq.
Təəssüf ki, Cümhuriyyət dünyanın bir neçə nöqtəsinə böyük ümidlə yolladığı həmin tələbələrdən faydalana bilmədi.

II Abdülhəmid bunu nəzərdə tutaraq demişdi ki, “Dövləti məndən sonar 10 il idarə edə bilsinlər, 100 il saysınlar”. Məlumdur ki, II Abdülhəmid 1909-cu ildə taxtdan salınmışdı. Heç on il keçməmiş Osmanlı dövləti 1918-ci ildə “Mudros Barışığı” ilə süqut etdi. Təbiidir ki, yeni dünya nizamında Azərbaycan Cümhuriyyəti anlayışı yox idi. Bunu mənbələrdə aydın görmək olur. O zaman məqsəd parçalanan Zaqafqaziya Seyminin yerində Cənubi Qafqazda iki dövlət qurmaq idi. Ermənistan və Gürcüstan dövləti. Buna görə də bizim ərazilərimizin bir hissəsi tam olaraq Ermənistanda, mühüm bir hissəsi də Gürcüstandadır. Bu düzənin qurulması üçün I Dünya müharibəsi də təsadüfən törədilməmişdi. Məqsəd yeni xəritələr təşkil etmək, parçalanan dövlətlərin yerində yeni dövlətlər qurmaq idi. Bu baxımdan Türkiyə də Azərbaycan ilə eyni taleyi bölüşürdü.

Azərbaycan xalqının çox qədim və zəngin tarixi vardır. Vətənimizin keçmişini öyrənmək işində tarixi abidələrin əhəmiyyəti böyükdür. Bu abidələrin vasitəsi ilə babalarımızın yaşayışını, təsərrüfat həyatını və mədəniyyətini öyrənmək mümkündür.

X yüzilliyin əvvəlləri maarifçilik hərəkatının təsiri ilə Azərbaycanda yeni üsullu məktəblərin açılması, 1901-ci ildə Bakıda qız məktəbinin fəaliyyətə başlaması, qadınlar arasında təhsilin genişlənməsi, ictimai həyatda onların daha çox nəzərə çarpmaları ilə əlamətdardır. Bakı və Tiflisdə nəşr olunan qəzet-jurnallarda dövrün qabaqcıl ziyalıları qadın azadlığı uğrunda apardıqları mübarizəni ən əvvəl onların təhsil probleminin həllinə yönəltmişdilər. Gəncə ziyalıları Əli Razi, Əli Nəzmi və başqaları?da qızların erkən yaşda ərə verilməsi kimi adətlərin ləğv edilməsi, ailədə qadının məruz qaldığı təhqirlərə son qoyulması, qadın azadlığı yolunda maneələrin aradan qaldırılması üçün mətbuatın gücündən cəsarətlə istifadə edirdilər.

Həbib bəy Mahmudbəyov ötən əsrin əvvəllərində Azərbaycan maarifçiliyində və teatr sənətində xidmətlər göstərmiş ziyalılarımızdan biridir.

O, 1864-cü ildə Şamaxı şəhərində doğulub. Molla məktəbində, sonra şəhər məktəbində və Bakıda realnı məktəbdə təhsil alıb. 1883-cü ildə Sultanməcid Qənizadə ilə birlikdə Tiflisdə Aleksandrovsk Müəllimlər İnstitutuna qəbul olunurlar. Hər ikisi təhsili başa vurduqdan sonra Bakıya dönür. Burada ilk özəl rus-müsəlman məktəbinin əsasını qoyurlar. Məktəb tez bir zamanda şöhrət qazanır. Böyük maarifçi və ədəbiyyatşünas Firidun bəy Köçərli yazır ki, 1891-ci ildə Qafqazda maarif müdiri olan Yanovski məktəbi ziyarət edir və həm şagirdlərin oxumasından, həm də cavan müəllimlərin səy və hümmətindən artıq dərəcədə razı qalır.

Tanınmış türkoloq, professor Əhməd Cəfəroğlu XX əsr Azərbaycan ictimai, elmi və bədii fikir tarixində özünəməxsus iz qoymuşdur. Həyatının əsas hissəsini doğma yurdundan kənarda keçirsə də, bir an belə Azərbaycanın siyasi və mədəni həyatına biganə qalmamış, xalqının dilinə, ədəbiyyatına, tarix və etnoqrafiyasına dair çoxsaylı elmi əsərlər həsr etmişdir. Bu il görkəmli ziyalının anadan olmasının 120 illiyi qeyd edilir.

Əhməd İsmayıl oğlu Cəfərzadə 17 aprel 1899-cu ildə Gəncə şəhərində dünyaya göz açmışdır. Uşaq ikən atası dünyasını dəyişir, anasının himayəsində böyüyür. 1916-cı ildə şəhərdəki gimnaziyanı bitirir və Kiyev Ali Ticarət İnstitutunun İqtisadiyyat fakültəsinə qəbul olunur. Ancaq o, bu ali məktəbdə il yarım oxuyur. Sonra sənədlərini geri alır, Gəncəyə qayıdaraq 1918-ci ildə qardaş Türkiyədən Bakının daşnak-bolşevik işğalından azad olunması üçün köməyə gəlmiş Qafqaz İslam Ordusunun sıralarında döyüşür.