Azərbaycan kateqoriyası üzrə məqalələr

Azərbaycan mətbuatının ən böyük qollarından biri də uşaq mətbuatıdır. Bu sahənin yaranmasında N.Nərimanov, C.Məmmədquluzadə, M.Ə.Sabir, A.Şaiq, Ü.Hacıbəyov, S.S.Axundov, R.B.Əfəndiyev, A.Səhhət, M.Mahmudbəyov kimi müəllim və yazıçıların unudulmaz xidmətləri olmuşdur. Onlar bədii yaradıcılıqla yanaşı müəllimlik edir, dərslik, dərs vəsaitləri və proqramlar hazırlayır, dövri mətbuatda fəal çıxış edirdilər. Ziyalıları düşündürən vacib məsələlərdən biri də yeni üsullu məktəb, yeni tələblər səviyyəsində uşaq əsərlərinin yaradılması idi. Yeni üsullu məktəblərdə tədris olunan ədəbiyyat dərsliklərində uşaqların səviyyəsinə, zövqünə uyğun şeir və hekayələr, tarixi hadisələrə dair bədii oçerklər geniş yer tuturdu.

Ətrafına demokratik və maarifpərvər yazıçıları toplayan, qabaqcıl meylləri və realist ideyaları təbliğ edən nəşrlərlə (“Molla Nəsrəddin”, “Zənbur”, “Babayiəmir”, “Məzəli” və s.) bərabər ilk uşaq jurnalları – ”Dəbistan” (1906-1908), “Rəhbər” (1906-1907), “Məktəb” də (1911-1920) uşaq mətbuatının inkişafına geniş yol açdı.

Naxçıvanın qədim qadın geyimlərində adətən innabı, yaşıl, gümüşü rənglərə üstünlük verilirdi. Geyim dəstindəki rənglər ən kiçik detallara qədər dəqiqliklə və uyğun çalarlarla seçilirdi. Geyim dəstinin ayrı-ayrı elementləri güllü parçadan tikilsə də, mütləq tox və sakit rənglər seçilirdi.

Zərif bəzəklər, zəncirələr və şah-pəsəndələrlə bəzəmək, muncuqlu tikmə, burma metallarla tikmələr və ümumiyyətlə, bütün tikmə texnikalarından istifadə etməklə hazırlanan geyimlər nə qədər zəngin və gözəl görünsə də, bütövlükdə geyim dəstləri öz ciddiliyi və ağırlığı ilə ətraf mühitlə geyimi daşıyan arasında bir sərhədə çevrilirdi.

Tumanın ətəyi xüsusi zövqlə bəzədilirdi. Əsas forma gümüş və muncuqlu tikmədən istifadə edilirdi. Arxalığın və ya küləcənin də bütün tikiş xətləri boyunca zərif bəzək tikilirdi. Bu məqsədlə əsasən zəncirbəndlərdən istifadə edilirdi.

Astronomiya elmi üzrə ali beynəlxalq qurum olan Beynəlxalq Astronomiya Birliyi inkişaf etmiş ölkələrin rəsədxanaları, astronomiya elmi üzrə alimləri ilə əməkdaşlıq edir. Ölkələrin bu elmə verdiyi töhfələri, araşdırmalarda əldə etdiyi nailiyyətləri əsas götürərək, asteroidlərə, yeni kəşf edilmiş planetlərə və planetlər üzərindəki kraterlərə ölkələrin görkəmli şəxsiyyətlərinin, elm, incəsənət xadimlərinin adları verilir.

Beynəlxalq Astronomiya Birliyinin bu siyahısında Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının yaranmasından bəri burada çalışan mütəxəssis və alimlərin apardığı faydalı tədqiqatlara görə, Azərbaycan şəxsiyyətlərinin adları da yer alıb.

Azərbaycanda şərabçılığın tarixi uzaq keçmişə gedib çıxır. Qədimzamanlardan Xəzərin sahilləri üzümçülüyün geniş inkişaf etdiyiərazilər kimi tanınmışdır. Azərbaycan ərazisində aparılan arxeolojiqazıntılar nəticəsində o da aşkar edilmişdir ki, şərabçılıq lap qədimdövrlərdən yerli əhalinin əsas məşğuliyyət növlərindən biri olmuşdur.

Azərbaycan tarixinin islama qədərki dövrünə aid mənbələr sübutedir ki, bu diyarda üzüm hələ qədim zamanlardan həm təzə halda, həmdə emal sənayesində istifadə olunmaq məqsədilə becərilmişdir.

A

Abdullah — Allahın qulu
Adil — Ədalət, insaf
Amir — Öndə gedən, əmir, lider
Adıgözəl — elm, sənət, doğruluq
Afaq — Hündür, uca
Afət — Eşq, məhəbbət, sevgili
Aidə — Gəlir, mədaxil
Aişə — Yaşayan

Xınalıq kəndi Quba rayonu ərazisində yerləşir. Rayon mərkəzindən təxminən 60 kilometr uzaqda, dəniz səviyyəsindən 2100-2300 metr yüksəklikdə yerləşir. Son illərədək bu kəndə gedən yol o qədər də rahat deyildi. Buna görə də bu yurda gedib-gəlmək o qədər də asan olmurdu. Əlbəttə yol problemi vardı. Amma onu da deyək ki, bu yurdun rayon mərkəzindən uzaq olması, bu yerlərə gəliş-gedişin az olması Xınalığın öz orijinallığını, milli ənənələrini qoruyub saxlamasına müsbət təsir etmişdir. Xınalığa ilk avtomobil yolu 1968-1969-cu illərdə çəkilıb. 2006-ci il oktyabrin 7-də isə müasir Quba-İspik-Xınalıq avtomobil yolunun açlışı olmuşdur. İndi həmin yolla avtomobillər rahat gedib-gələ bilir.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev: “İndi Qubadan Xınalığa gəlmək adama ləzzət verir: gözəl mənzərə, gözəl dağlar, çaylar, bulaqlar, şəlalələr. Mən indi gələrkən bir neçə yerdə maşını saxlayaraq düşür, bu mənzərəyə tamaşa edirdim. Adam özünü çox yaxşi hiss edir. Mən bu gün özümü xüsusilə çox yaxşı hiss edirəm. Çünki mənim göstərişimlə bu yol çəkildi və bütün Xınalıq camaatına sevinc gətirdi”.

Azərbaycanda ən geniş yayılmış spirtsiz içki şərbət hesab edilir. Şərbət qida qəbulundan sonra, eləcə də şadyanalıq rəmzi olaraq toyvə ziyafət məclislərində, qonaq qəbul edildikdə içilir. Məhz nahardansonra müxtəlif meyvə və giləmeyvələrlə yanaşı limon, reyhan, nanə, zəfəran və ətirli-ədviyyəli bitkilərdən hazırlanmış şərbətlər verilir.

Hələ qədimlərdən Azərbaycanda nahar və şam yeməyi şərbət və yaşirniyyatla başa çatdırılır. Şərbəti plov yanında da verilir. Şərbətlərin hazırlanmasında şəkər, bal, ətirli-ədviyyəli bitkilər, meyvə-giləmeyvə və buzdan istifadə edilir. Bəzi şərbətlərə boymadərən, bədmüşk və qızılgüldən çəkilmiş gülab əlavə edilir.

Azərbaycanda elə bir ev tapa bilməzsən ki, gün ərzində orada ən azıbir dəfə çay dəmlənməsin.Söylədiklərimiz sübut edir ki, Azərbaycanda özünəməxsus çaymədəniyyəti formalaşıb və odur ki, çay təkcə susuzluğu yatırma vasitəsihesab edilmir. Yəni azərbaycanlılar çay süfrəsi arxasında həm dəsöhbətləşir, deyib-gülür, bir-birinə ürəklərini açır, problemləri çözməyəçalışırlar…

Çayın tarixi haqqında bir neçə cümlə
Çay bitkisinin vətəni Çin hesab edilir. Bu ölkədə çay yarpağındanhazırlanmış həlimin insan orqanizmi üçün faydalı olduğu bilinəndənsonra bu bitkinin becərilməsinə başlanılıb. Tədqiqatçılarınaraşdırmalarına görə, çayla bağlı ilkin məlumatlara 5 min il əvvələ aidolan Çin əlyazmalarında rast gəlinir.

Azərbaycanda Novruz bayramı həm də Bahar bayramı kimi qeyd olunur. Novruzla yanaşı, baharın da adı qoşa çəkilir, qoşa vurğulanır. Hələ dilimizə fars sözləri girmədən öncə Novruza «il bayramı», «yaz bayramı» və «bahar bayramı» deyiblər. Odur ki, bu bayramın əsas simvollarından, qəhrəmanlarından biri də «Bahar qızı» adlandırılardı. Artıq neçə illərdir ki, Novruz «Bahar qız»sız təsəvvür edilmir. «Bahar qız» yazın ilk günündə bütün eli-obanı dolaşar, yazın gəlişinin müjdəçisi olar. Paytaxt Bakıda da Bahar qızı güllü-çiçəkli bahar rəngli, bahar donu ilə İçərişəhərdə, Qız qalasının önündə dayanaraq insanları xoşbəxtcəsinə seyr edər. Nə gözəldir, deyilmi?! Dünyanın ən xoş niyyətli qızı «Bahar qızı»…

Bakı şəhəri ətrafında salınmış kəndlərin sayı ayrı-ayrı zamanlarda müxtəlif miqdarda göstərilirdi. I Pyotrun səfəri ərəfəsində Bakıda olmuş katolik missionerlərindən birinin yazdığına görə, Bakı əyalət şəhəridir və onun 34 kəndi vardır.1870-ci il siyahısında isə Bakıda 41 kənd olduğu qeyd edilir: Bibiheybət, Keşlə, Əhmədli (bəzi mənbələrdə isə bu Qulam Mahmud, ya da Küley Mahmud da adlanır), Zığ, Hövsan, Türkan, Zirə, Qala, Binə (yaxud Kürkənd), Suraxana, Əmirhacıyan, Ramana, Balaxana, Sabunçu, Bülbülə, Dərnəgül, Binəqədi, Digah, Məhəmmədli, Zabrat, Fatmayı, Novxana, Saray, Masazır, Corat, Goradil, Pirşağa, Kürdəxana, Maştağa, Nardaran, Bilgəh, Buzovna, Şağan, Mərdəkan, Güzdək, Hökməli, Xırdalan, Xoca Həsən, Pirəköşkül, Biləcəri, Qobu.