Tarix və politologiya kateqoriyası üzrə məqalələr

Karib böhranı

1962-ci ilin oktyabr günlərində planetimiz nüvə müharibəsinin bir addımlığında idi. Keçmiş SSRİ-də «Karib böhranı», ABŞ-da «Raket böhranı», Kubada isə «Oktyabr böhranı» kimi yadda qalan bu hadisələrə səbəb Karib dənizi hövzəsində yerləşən Kubada nüvə başlıqlı sovet raketlərinin yerləşdirilməsi olub.
Raketlər Kubaya necə aparılmışdı?
1959-cu ilin yanvarında inqilab yolu ilə hakimiyyətə gələn Fidel Kastro Kubada sosializm quruculuğuna başlamışdı. Lakin ABŞ, necə deyərlər, qulağının dibində belə bir rejimin bərqərar olması faktı ilə heç cür barışmaq istəmirdi. Ona görə də 1961-ci ilin yazında Fidel Kastronu devirmək qərara alınır, amma bu plan baş tutmur.
Davamı →

Sosialistcəsinə yenidənqurmalar

20-ci illərin axırı üçün bolşeviklər Rusiyada öz hakimiyyətlərini qəti olaraq təmin etdilər. Onlar ölkənin müharibədən əvvəlki iqtisadi səviyyəsini bərpa etdilər. İndi onların qarşısında ölkəni bundan sonra necə irəlilətməli sualı durdu. Bu suala cavab olaraq bəziləri yeni iqtisadi siyasət mexanizminə düzəlişlər vermək yolu ilə onu yeni şəraitə uyğunlaşdırmağı, digərləri isə ölkəni tamamilə yeniləşdirməyi təklif edirdilər.
Stalin və onun tərəfdarları ikinci yolu seçdilər. Onlar yeni iqtisadi siyasətin növbəti çətinliklərindən istifadə edərək «Böyük dönüş», «Sosializmin bütün cəbhə boyu hücumu», «SSRİ-ni böyük sənaye ölkəsinə çevirməyi sürətləndirmək» xəttini götürdülər. Beləliklə, sosialist yenidənqurmaları başlandı.

Davamı →

Sosialist islahatları, onların sosial-iqtisadi və siyasi nəticələri

Yeni iqtisadi siyasət Vətəndaş müharibəsi bitdikdən sonra Sovet siyasət Rusiyasında vəziyyət sabitləşmədi. Müharibənin ağır nəticələrindən və həm də davam etdirilən «Hərbi kommunizm» siyasətindən narazılıqlar ölkəni bürüdü. Tarix ədəbiyyatında çox vaxt «Kiçik vətəndaş müharibəsi» adlandırılan Tambov üsyanı (1920) və Kronştadt qiyamı (1921) sözügedən narazılıqların təzahürlərindən idi.
İqtisadi tənəzzülü və siyasi narazılıqları aradan qaldırmaq üçün bolşeviklər, sovet hökuməti 1921-ci ildə yeni iqtisadi siyasətə keçdi. Birinci növbədə sapalağı ərzaq vergisi ilə əvəz etdi. Vergidə kəndli artıq məhsulun sahibi olurdu, onu bazarda satmaq imkanı qazanırdı. Bu da kəndlinin təsərrüfatçılıq marağını artırırdı.

Davamı →

Rusiyada vətəndaş müharibəsi və xarici hərbi müdaxilə

Oktyabr çevrilişindən sonra Rusiyada vətəndaş qarşıdurmasında yeni mərhələ başlandı. Hakimiyyətdən kənarlaşdırılmış qüvvələr: monarxistlər, mülkədar-burjua qüvvələri vahid cəbhədə birləşərək bolşevik rejiminə qarşı cihad elan etdilər. 1918-ci ilin yanvarında sovet hökuməti tərəfindən Məclisi Müəssisənin (parlamentin) buraxılması xırda burjua qüvvələrinin qarşı cəbhəyə qoşulmasına səbəb oldu.
Sovet rejiminə və onun yerlərdə yayılmasına qarşı müqavimət hərəkatı bütün ölkəni bürüdü. Separatizm hərəkatı sovet rejiminə qarşı mübarizə ilə çulğalaşdı. Ucqarlara qaçmış generallar öz ətraflarına böyük silahlı qüvvə toplayaraq Sovet dövlətinə qarşı güclü cəbhə yaratdılar. Şimalda general Müller, Kerenski, şimal-qərbdə general Yudeniç, cənubda ataman Kaledin, general Alekseyev, general Krasnov, general Kornilov, general Denikin, Cənubi-Uralda ataman Dutov, Zabaykalda ataman Semyonov, Sibirdə admiral Kolçak sovet hakimiyyətinə qarşı hərbi yürüşə başladılar. Beləliklə, sovet hakimiyyətinə qarşı «ağlar» hərəkatı formalaşdı.

Davamı →

Rusiyada sovet rejiminin yaradılması

XX əsrin əvvəllərində Rusiyada ziddiyyətlərin kəskinləşməsi sosial qarşıdurmanı daha da dərinləşdirdi. Rusiya sosial inqilab qarşısında qaldı. Rusiya tarixində birinci rus inqilabı adlandırılan 1905-1907-ci illər sosial qarşıdurması sovetləri meydana gətirdi. O, ilk dəfə 1905-ci ilin mayında İvanovo-Voznosenskdə yaranmışdı. Tətil hərəkatına rəhbərlik etmək üçün seçilmiş fəhlə müvəkkilləri (deputatları) Soveti sonradan bolşevik rejiminin siyasi dövlət formasına çevrildi.
Birinci dünya müharibəsi dövründə ziddiyyətlər daha da kəskinləşdi. Tətil bütün ölkəni bürüdü. 1916-ci ildə tətil edən fəhlələrin sayı bir milyonu ötmüşdü. Cəbhədə əskərlərin, kənd yerlərində kəndlilərin narazılıq hərəkatı kütləvi hal almışdı. Cəbhənin bir sıra yerlərində qardaşlaşma artmışdı. İnqilabın yaxınlaşmasından təşvişə düşən hökumət ciddi tədbirlər görməyə başladı. Lakin bunlar inqilabın qarşısını ala bilmədi. Fevralın 27dən 28-ə keçən gecə Rusiyada inqilab baş verdi.

Davamı →

Sovet-Əfqanıstan müharibəsi necə başladı?

Sovet-Əfqan müharibəsi necə yarandı?
«Dekabrın 25-i Moskva vaxtı ilə saat 15.00-da 40-cı ordu və Hərbi Hava Qüvvələrinin aviasiyası Əfqanıstan Demokratik Respublikasının dövlət sərhədini keçsin...»
Bu sətirlər SSRİ müdafiə nazirinin Əfqanıstana göndərilmək üçün hazırlanan hərbi hissələrə 1979-cu il dekabrın 25-i saat 12.00-da daxil olmuş əmrindəndir. Əmrdə göstərilən vaxtdan başlayaraq 47 saat ərzində Kabil və Baqram aeroportlarına 7700 əsgər və zabit, 894 hərbi texnika, 1062 ton müxtəlif yük çatdırılır. Əməliyyatı başa çatdırmaq üçün hərbi-nəqliyyat təyyarələri 343 reys etməli olur. Minlərlə insanın taleyini dəyişdirən, on minlərlə adamın ölümü, yüz minlərlə insanın yaralanması, şikəst olması ilə nəticələnən həmin dekabr günlərinə hazırlığa isə bundan xeyli əvvəl başlanmışdı…
Davamı →

Nikkolo Makiavelli və onun «Hökmdar» əsəri

Görkəmli italyan siyasi xadimi, yazıçısı, tarixçisi, hərb nəzəriyyəçisi Nikkolo Makiavelli 1469-cu ildə Florensiyada müflisləşmiş zadəgan ailəsində anadan olmuşdu. 1498-ci ildən Florensiya respublikasında yüksək dövlət vəzifəsi tutmuş və mühüm diplomatik tapşırıqları yerinə yetirmişdi. 1512-ci ildə Mediçilərin hakimiyyətə gəlişindən sonra vəzifədən kənarlaşdırılmış və Florensiya ətrafındakı malikanəsinə sürgün edilmişdir. 1527-ci ildə dünyasını dəyişən N. Makiavelli özündən sonra böyük irs qoymuşdur. «Tit Livinin birinci dekadası haqqında düşüncələr», «Hökmdar», «Knyaz» və «Florensiyanın tarixi» onun başlıca əsərləridir.
Davamı →
Top