Fizika kateqoriyası üzrə məqalələr

İnsan bütün səsləri eşidə bilirmi? İnsan qulağı ultra- və infrasəsləri bilmir.
Ultrasəs (latınca ‘‘ultra ” -yaxın) – tezliyi 20 000Hs-dən yüksək olan səs dalğalarıdır. Ultrasəsin istiqamətlənmiş səs dalğası olma xassəsi əks-səda lokasiyasında geniş istifadə olunur. Ultrasəsləri bir çox heyvan və həşəratlar çox yaxşı eşidir, yaxud da belə səslər yayırlar.

Cisimlərin əksəriyyəti qızdırıldıqda genişlənir. Bunu cismi təşkil edən molekul və ya atomların orta kinetik enerjisinin artması ilə izah etmək olar; məsələn, bərk cismin atomlarının orta kinetik enerjiləri artanda onlar daha böyük amplitudla rəqsi hərəkət edir.
Bunun üçün onlara daha böyük fəza tələb olunur. Nəticədə bərk cisim genişlənir. Maye və qazların istidən genişlənməsinin də səbəbi onlardakı molekulların istilik hərəkətlərinin orta kinetik enerjisinin artması nəticəsində daha geniş həcmə yerlərini dəyişmələridir.

Bütün cisimlər atom və molekullardan və təşkil olunmuşdur. Bu zərrəciklər daim xaotik (nizamsız) hərəkətdədir. Hər bir molekulun (və ya atomun) hərəkəti mexaniki hərəkət olsa da, cismi təşkil edən bu zərrəciklərin hərəkəti, əslində, çox mürəkkəbdir. Buna səbəb maddənin

Çəki nədir? Üfüqi elastik lövhənin üzərinə çəki daşı qoyulduqda o, lövhənin səthinə ağırlıq qüvvəsinə bərabər qüvvə ilə perpendikulyar istiqamətdə təsir göstərir. Nəticədə deformasiyaya məruz qalan lövhə də çəki daşma elastiklik qüvvəsi ilə əks-təsir göstərir. Bu elastiklik qüvvəsi səthin
reaksiya qüvvəsi adlanır və N→ hərfi ilə işarə olunur .

Enerji — cisimlər (və ya zərrəciklər) arasındakı qarşılıqlı təsirləri və onların hərəkətlərini xarakterizə edir. Qarşılıqlı təsirlər və hərəkətlərin müxtəlif növlərinə uyğun olaraq enerjinin də müxtəlif növləri vardır: mexaniki, daxili (istilik), elektromaqnit, atom və s.

• Mexaniki enerji mexaniki hərəkət və qarşılıqlı təsiri xarakterizə edən enerjidir.
• Daxili enerji (istilik enerjisi) maddəni təşkil edən atom və molekulların hərəkət və qarşılıqlı təsirlərini xarakterizə edən enerjidir.

Bilirsiniz ki, materiyanın başlıca xassəsi onun daim hərəkətdə olmasıdır. Fizikada müxtəlif növ hərəkətlər öyrənilir. Onlardan biri mexaniki hərəkətdir.

• Nədən bilmək olar ki, cisim hərəkət edir?
• Mexaniki hərəkət nədir?

Cərəyan – müəyyən istiqamətə nizamlanmış hərəkətdir. Cərəyan o zaman yaranır ki, orada nizamlı hərəkət edə bilən zərrəciklər olsun. Məsələn, çayın axması su molekullarının, küləyin əsməsi hava molekullarının, neftin boruda cərəyanı neft molekullarının nizamlı hərəkətidir.

Arif bacısı Aytaca, üzərində yun parçadan ləçəkləri olan çiçək sancaq almışdı. Hədiyyəni bacısına təqdim etmək üçün çantasından çıxardıqda çiçəyin ləçəklərinin əzildiyini görüb məyus oldu. Sancaq Aytacın xoşuna gəldi. O, sancağı Arifdən alıb qaynayan çaydandan çıxan buxarın üzərinə tutdu. Çiçəyin əzilmiş ləçəkləri hamarlanaraq əvvəlki görünüşünü aldı.