Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kateqoriyası üzrə məqalələr

Təhsil, elm və mədəniyyət məsələləri üzrə Birləşmiş Mil­lətlər Təşkilatı – YUNESKO (UN Educational Scientific and Cultural Orqanization — UNESCO) 1945-ci ildən  YUNE­SKO BMT-nin ixtisaslaşmış müəssisəsi adlanır. Hazırda 190 ölkə təş­kilatın üzvü sayılır. Proqrama əsasən YUNESKO-nun məqsədi və BMT-nin Nizamnaməsi tərəfindən bəyənil­miş milliy­yətin­dən, irqindən, cinsindən və dini mənsubiyyə­tindən asılı olma­yaraq bütün xalqlar üçün sülhü və təhlükə­sizliyi möhkəm­lən­dirmək, elm, təhsil və mədəniyyət sahə­sində hüquq və azadlıq­ların təmin edilməsinə, xalqların bu yolla əməkdaşlığının təmin edilməsinə və göstərilməsinə xid­mət etməkdir.

BMT bütün dünyada sülhün və təhlükəsizliyin qorunub saxlanması və dövlətlər arasında əməkdaşlığınbinkişaf etdirilməsi məqsədilə yaradılmış universal beynəlxalq təşkilatdır. BMT-nin Nizamnaməsi 1945-ci il iyunun 26-da imzalanmış və 1945-ci il oktyabrında qüvvəyə minmişdir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının özünün xüsusi statusunu, siyasi çəkisini və beynəlxalq həyatdakı rolunu, onun Nizamnaməsinin xüsusi növ (sui generis) beynəlxalq müqavilə olduğunu və hüquqi qüvvəsini (bu barədə bax: Nizamnamənin 103-cü maddəsi) nəzərə alaraq, Nizamnaməni beynəlxalq birliyin Konstitusiyası adlandırmaq olar.
Hazırda BMT-nin 191 üzvü vardır.
BMT-nin altı əsas orqanı bunlardır: Baş Assambleya, Təhlükəsizlik Şurası, İqtisadi və Sosial Şura, Qəyyumluq şurası, Beynəlxalq Məhkəmə və Katiblik.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı — ÜST (World Health Orga­niza­tion  -   WHO)  -  1946-cı ildə yaradılmış və 1948-ci ildən BMT-nin ixtisaslaşmış müəssisəsi adlanır. ÜST demək olar ki, bütün ölkələri birləşdirir. ÜST-na 192 ölkə daxildir.
ÜST-nın baş orqanları aşağıdakılardır:
1.Ümumdünya Səhiyyə Assambleyası;
2.Icraedici komitə;
3.Katiblik.

BMT-nin Ərzaq və Kənd təsərrüfatı Təşkilatı ƏKTT- (Food and Agriculture Organization — FAO)  aclığa qarşı qlobal mübarizə məqsədilə 1945-ci ildə yaradılmışdır. Onun tərkibinə 174 dövlət üzv və bir beynəlxalq təşkilat – Avropa Ittifaqı daxildir.1946-cı ildən ƏKTT BMT-nin ixtisaslaşmış müəssisəsidir.
ƏKTT-nın əsas orqanları aşağıdakılardır:
1.Konfranslar;
2.Şuralar;
3.Katiblik.
ƏKTT-nın yerləşdiyi yer – Roma.

Beynəlxalq Telekommunikasiyalar üzrə Ittifaq – BTI –(International Telecommunication Union — ITU) – 1994-cü ildə teleqraf, telefon, radio, radioverilişlərinin bey­nəlxalq əmək­daşlığı sahəsində elektrorabitənin səmərəli isti­fadə edilməsi məqsədilə 1965-ci ildə əsası qoyulan Beynəlxalq elektrorabitə ittifaqının yenidən qurulması ilə əlaqədar ola­raq yaradılmışdır.

Ümumdünya Meteoroloji Təşkilat – ÜMT (World Meteorological Orqanization — WMO) 1948-ci ildə yaradıl­mışdır. 1951-ci ildən ÜMT BMT-nin ixtisaslaşmış müəssisəsi adlanır. Hazırda ÜMT-ya 185 dövlət üzvdür.
ÜMT –nin baş orqanları:
1.Ümumdünya meteoroloji konqres.
2.Icraedici komitə.
3.Baş katib başda olmaqla katiblik.
Həmçinin texniki komissiyaya da malikdir. Təşkilatda digər coğrafi rayonlara aid olan məsələləri həll edən regional təşkilatlarda mövcuddur.
Yerləşdiyi yer – Cenevrə (Isveçrə).

BMT-nin Nizamnaməsi iqtisadi, sosial və humanitar sahə­lərdə beynəlxalq əməkdaşlığı həyata keçirmək üçün BMT-nin orqanları ilə birlikdə, həmçinin onun ixtisaslaşmış müəssisələri, xüsusi məsələlər üzrə bir sıra beynəlxalq təşki­latlar daxil ol­maqla geniş və çoxşaxəli mexanizmin yaradı­lması nəzərdə tutulur.
BMT-nin ixtisaslaşdırılmış müəssisələri – Bu müəssisələr beynəlxalq razılaşmalar və nizamnamə vasitəsi ilə müəyyən edilmiş, BMT ilə əlaqəsi olan beynəlxalq müqavilələr əsa­sında yaradılmışdır.

BMT-nin Inkişaf Proqramı (United Nations Develop­ment Programme — UNDP) 1965-ci ildə BMT-nin geniş tex­niki yardım və xüsusi fondları bir proqramda birləşdirmək məqsədi ilə yaradılmışdır. BMT-nin Inkişaf Proqramı bu sis­temdə olan və soxsahəli iqtisadi və texniki cəhətdən ma­liyyələşdirən ən iri təşkilatları təmsil edir.
Məqsədi:

1. milli inkişaf planı ilə əlaqədar olan onların iqtisadi və sosial inkişafının sürətlənməsinə daimi köməklik etmək məq­sədilə inkişaf etməkdə olan ölkələrə yardım göstərmək;


2. iqkişaf etməkdə olan ölkələrə yüksək iqtisadi sə­viyyəyə çatdırmaq və bu ölkələrin əhalisinin sosial həyat şə­raitini yaxşılaşdırmaq üçün onlara köməklik göstərmək;

BMT-nin Nizamnaməsinə uyğun olaraq iri təşkilatların və onların ixtisaslaşmış müəssisə və orqanlarının iqtisadi və sosial sahələrdə Iqtisadi və Sosial Şura – ISŞ (Econo­mic and Social Counsil -ECOSOC) əlaqələndirici orqandır.  ECOSOC-un altı funksional komissiyası vardır:

• Statistik komissiya (Statistica Commission);


• Inkişaf məqsədli elm və texnika üzrə komissiya (Com­mission on Sience and Technology for Development);


• Inkişafa kömək komissiyası (Commission on Sustai­nable Development -  CSD);


• Sosial inkişaf üçün komissiya (Commission for Social Development -  CSD );


• Transmilli Korporasiyalar üzrə komissiya (Commis­sion on Transnational Corporations);


• Narkotik vasitələri üzrə komissiya (Commission on Na­rcotic Drugs — CND);

BMT-nin təşkilatları tərəfindən həll edilən bir sıra məsələlər çox geniş olmaqla, son vaxtlar ön plana siyasi məsələlər deyil, iqtisadi məsələlər çıxır. Belə pro­blemlərə aşağıdakılar aid edilir:

1. müasir dünyanın qlobal iqtisadi problemləri;
2. inkişaf məqsədilə köməklik göstərmək;
3. nisbətən az inkişaf etmiş və keçid iqtisadiyyatında olan ölkələrə yardım etmək;
4. təbiətin müdafiəsi fəaliyyəti və ətraf mühitin mühafi­zəsi məsələləri;
5. fövqəladə hallarda humanitar yardım göstərmək.