Maraqlı faktlar kateqoriyası üzrə məqalələr

“Dəftər”lə “literatura”nın, “dəri” ilə “dermatologiya”nın, “cins” ilə “genetika”nın arasındakı etimoloji bağlılıq nədir?

İlk baxışdan heç kimin ağlına da gəlməz ki, görünüşcə büsbütün fərqli olan “dəftər” və “literatura” kəlmələri eyni sözün əsasında yaranıb, amma Şərq və Qərb xalqlarının dillərində fərqli şəkildə inkişaf edib.

Qədim Yunanıstanda yazı vəsaiti kimi papirusdan başqa keçi dərisindən xüsusi şəkildə hazırlanmış “diftera” adlanan lövhədən də istifadə edilirdi. Bu kəlmə sonradan fars dilinə keçdi, oradan isə  azərbaycancaya “dəftər” kimi daxil oldu. 

Avropa dillərinin əksəriyyətində “tulipe”, “tulip”, “tulipan” və başqa bir neçə şəkildə mövcud olan və “lalə” mənasını verən sözlər “çalma” mənasını ifadə edən farş mənşəli “dülbənd” kəlməsinin əsasında yaranıb. Laləni Avropaya ilk tanıdan XVI əsrdə Osmanlı sultanının sarayında çalışmış avstriyalı səfir Oqye Busbek olub. Lalənin Avropa dillərinə niyə “dülbənd” kimi daxil olmasının səbəbi hələ də bilinmir. Bir ehtimala görə, lalə açılmazdan öncə çalmanı xatırlatdığından bəzən osmanlılar ona “dülbənd” deyirmişlər. Başqa bir ehtimal da belədir ki, o zamanlar osmanlılar çalmalarına lalə taxırdılar və görünür, Busbek tərcümədə xətaya yol verərək «lalə»ni «dülbənd» kimi başa düşüb.

Bu mövzu barədə çox fikirlər səslənib, ümumiyyətlə 2012-ci il haqqında çox yazılıb, müxtəlif dillərdə 30-a yaxın kitab dərc olunub, hətta film də çəkilib. Bütün bunlar insanların tələbatından, daha doğrusu, onların daxili suallarına cavab tapmaq istəyindən irəli gəlib. Son günlər bu dalğa daha sürətlə insanların beynini nəinki məşğul etməyə, deyərdim ki, hədsiz qorxutmağa başlayıb. Peşəmdən asılı olaraq təbii ki, ən müxtəlif təbəqələrdən mənə hər gün onlarla narahat müraciətlər olunur. Və mən də insanlarımızı narahat edən bu kimi suallara cavab vermək üçün bu məqaləni yazmaq qərarına gəldim...

On ildən çoxdur ki, milli mətbuatımızda ən müxtəlif prizmalardan dünyada baş verəcək dəyişikliklərə münasibət bildirməkdəyəm. Amma onlarla məqaləni əhatə edən həmin araşdırmalarda bir dəfə də olsun dünyanın sonu və ya dağılması barədə fikir bildirməmişəm. Olsa-olsa, dünyanın “təmir” olunduğunu dilə gətirmişəm. Amma insanlar yaranışdan xof və qorxu içində İlahi Əmr olan Qiyamət Günü barədə tələskənlik etməyə sanki alışıblar.

— Amerika mənşəli olan hind quşunu ticarətçilər ilk dəfə Avropaya Osmanlı torpaqları üzərindən daxil etdiklərindən ingilislər onun adını “türk quşu” qoydular və “turkey” dedilər. Həmin bu quş isə Osmanlı dövlətinə “Hindistan” kimi tanınan Amerika torpaqlarından gətirildiyindən ona türklər “Hind quşu” adını verdilər. Qısası, beynəlxalq ticari əlaqələr bu biçarə Amerika quşunu vətəninə, kökünə, elinə-obasına yadlaşdırdı.

— İngilis dilindəki «chouse» sözü, yəni «fırıldaqçı», türk dilindəki "çavuş" sözünün dəyişilmiş formasıdır. Osmanlı ordusundan xəbər gətirən elçilərə Avropada  bəzən "çavuş" deyirmişlər. Görünür, osmanlılar rəqiblərinə qarşı həmişə hiylə işlətməyə meylli olduqlarından sonradan "çavuş" sözü də ingilis dilinə «fırıldaqçı» kimi daxil olub.

Kiçik sorğu: Təsəvvür edin ki, qatarda gedirsiniz və maşinist ani olaraq ölür. Siz bilirsiniz ki, heç bir müdaxilə etməsəniz, qatar qəza edəcək və 10 sərnişin dəqiq öləcək. Edə biləcəyiniz yeganə müdaxilə isə qatarı sağdakı yola çıxarmaqdır və bu yolda relsləri düzəldən 3 ustanın üzərindən keçib onları öldürəcəksiniz. Siz müdaxilə edərsiniz, yoxsa kənarda qalarsınız?

Biz sadəcə etdiklərimizə görə məsuliyyət daşıyırıq, yoxsa edə biləcəyimiz halda etmədiklərimizə görə də? Hərhansı böyük pis bir hadisənin qarşısını ala bilmək üçün kiçik pis addımlar atarsınızmı? 10 nəfərin həyatını xilas etmək üçün 3 nəfərin həyatına son qoyarsınızmı? Müəllif: Bəxtiyar H.

— Qədim misirlilər pişikləri ölən zaman onun xatirəsi üçün saqqallarını qırxırlarmış.
— «Barbi» kuklasının tam adı Barbara Milisent Robertsdir.

— Mehmanxanalarda kişilər qaldığı nömrələri qadınlardan daha təmiz saxlayırlar.
— Brüs Linin hərəkətləri o qədər sürətli olub ki, ona dair filmlərin yaradıcıları hərəkətləri görmək üçün lentə yavaşladılmış variantda baxırlarmış.

— Vatikan dünyada yeganə dövlətdir ki, 1983-cü ildən bəri orada doğum halı qeydə alınmayıb.
— Las-Veqasdakı kazinoların heç birində saatlar quraşdırılmayıb.

— Dünyada məşhur olan Barbi kuklalarının sayı İtaliyada və Kanadada olan bu ölkə vətəndaşlarının sayından çoxdur.
— Buxarestdə parlament binasının tikintisi zamanı mərmərə o qədər böyük ehtiyac yaranıb ki, ölkədəki qəbir daşlarının hamısı digər materiallardan hazırlanıb.
— Londonun əsas sakinləri «Sent Teri le-Bou» kilsəsinin zənglərinin səsi eşidilən dairədə doğulanlar sayılır.

Gəlinin toy günü ən önəmli aksesuarlarından biri də güllərdir. Qızların toy günü əlində tutduğu güllərin kökü zəngin mədəni və tarixi adət ənənələr ilə bağlıdır. Qədim dövlərdə bu güllərlə bağlı ən maraqlı adətlər olub.

ABŞ-dakı Miçiqan Universitetinin mikrobiologiya və molekulyar genetika fakültəsinin əməkdaşı, professor Kazım Kaşefi ilə elektronika fakültəsinin professoru Adam Braun hazırladıqları kompakt laboratoriyada «Cupriavidus metallidurans» adlı bakteriya ilə təbiətdə olan zəhərli kimyəvi turşu, heç bir maddi dəyəri olmayan qızıl xloridini bir araya gətirərək qarışdırıblar.

Çingiz Xan seks vaxtı ölüb.
Albert Eynşteyn öz telefon nömrəsini heç cür yadda saxlaya bilmirdi.
Hitlerin anası abort etmək istəyirdi, amma həkim fikrindən daşındırıb.
Metro-Qoldvin-Mayer loqotipindəki şir öz təlimçisini çəkilişin səhəri günü öldürüb.
Ofis stolunda bakteriyalar tualetdəkindən 400 dəfə çoxdur.