Yazıçılar kateqoriyası üzrə məqalələr

Həm uşaqlar, həm də elə böyük üçün məşhur nağıllar müəllifi olan Hans Xristian Andersen haqqında nə bilirik? Əlbəttə, çox şeyi bilir, yəqin bir o qədər şeyi də bilmirik. Elə isə başlayaq, hər bir halda bu dahi yazıçı barədə 10 faktı diqqətinizə çatdırırıq. Güman edirik ki, əvvəl eşidənlər də beyinlərini təzələmək baxımından yaxşı fürsət tapmış olacaqlar.
Uşaqlıq
Andersen (1805-1875) Danimarkanın Fions adalarındakı Odense şəhərində anadan olub. Babası ağac emalı işi ilə məşğul olan Anders Hanseni Odensedə hamı dəli sayırdı. Çünki qoca taxtadan yarı insan, yarı heyvan görüşünlü fiqurlar yonub hazırlayırdı. Bir qayda olaraq adamları qanadlı təsvir edirdi. Babasının bu xüsusiyyəti nəvəsinə də təsirini göstərirdi. Onun nağıllarında insanlar həm də qanadlı oldular. Əlbəttə, Hans emalatxanada işləmədi, məktəbdə təhsil aldı ki, təhsilinin yüksək səviyyədə olduğunu söyləmək mümkünsüzdür. Andersen ömrünün sonlarınadək yazılarında çoxsaylı səhvlərə yol verirdi.

Fərqli… “Hər kəs öz dünyasında fərqlidir, hər kəs üçün...düşüncələr kimi...”
...istəyirəm. Elə xəyalları ki, gerçək olsun. Ən azından bunun üçün hər dəfə bir addım atdığımı düşünüm. Nə onları yaşadım, nə onlarla yaşayım. Çünki bütün xəyallar reallığa çatdığı zaman dəyişir. Təkcə sənin xəyalından başqa. Amma...

...sevirəm. Elə birini ki, nə təsvir etmək olar, nə təsəvvür etmək olar. Düşünüb xəyalını qurmaq belə çətindir. Bəzən düşünürəm ki, xoşbəxtliyin xəyalını qurmaq necə ola bilər? Biz hansı haqq ilə xoşbəxtliyi dar bir çərçivəyə salıb onun xəyalını qura bilərik!? Mən isə heç ağlıma belə gətirmədəm, addım atdım. Çünki sevmək üçün bir xəyala ehtiyacım belə yox idi. Təkcə sənin sevgindən başqa. Amma…

Dünən kompüterdə çox işlədiyimi və axşam çox gec yatdığımı səbəb gətirərək, eşitdiyim səsi; daha doğrusu sözü adi bir qarabasma, adi bir yuxu, yaxud bunlara bənzər bir şey sandım, gözlərimi açmadım. Lakin davam edən hadisələr və eşidilən səslər zəminində həmin sözü təkrar və mənə xatırladacaq şəkildə oxşar eşidəndə sanki kimsə məni yuxudan ayılmağım üçün silkələdi, gözlərimi açdım.
Otağın qaranlığından hiss etdim ki, hələ günəş dan yerindən çıxmayıb, hələ mənim işə getmək üçün yuxudan ayılmağıma, eləcədə zəngli saatın qulaqbatırıcı və diksindirici zənginin səslənməsinə xeyli vaxt var.
Narazı bir halda gözlərimi yumdum və qaranlıq dünyasın yalnız bir neçə saniyəlik sakininə çevrildim, səs eşitdim: deyəsən bayaq eşitdiyim səsə oxşayan bir səs, sonra inilti, sonra tez-tez işlədilən sözlər və bu sözlər arasında güclə eşidiləcək hıçqırıq dolu hönkürtü, sonra sükut… qaranlıq dünya…
Lakin mən qaranlıq dünyanın bir neçə saatlıq, bəlkə də bir neçə dəqiqəlik qonağı ola bilmədim: yuxum gəlmədi və mən narazı halda isti çarpayımda sağa-sola çevrilsəmdə nəticədə gözlərimi açdım və əvvəl qaranlıqda güclə seziləcək tavandan asılı qalmış elektrik lampasına sonra isə yanımdakı kamotun üzərindəki zəngli saata baxdım. Təbii ki, qaranlıq olduğundan saatın əqrəbini görə bilmədim, bu səbəbdən də saatın neçə olduğunu; işə getmək üçün hər həftə beş gün yuxudan ayıldığım o vaxta nə qədər qaldığını bilmədim.

  Əhvalat 1938-ci ilin əhvalatıdır. Süleyman müəllim mənə danışdı ki, gecə şirin yuxuda idim. Birdən telefon səsi eşidildi. Hövlnak yuxudan ayıldım. Çünki o vaxtlar tutatut illəri idi. Bu gündən sabaha etibar yox idi. Hər gecə beş-on ziyalı, ictimai dövlət xadimi həbs olunurdu. İşığı yandırıb saata baxdım. Saat üçə az qalmışdı. Şəhər zülmət qaranlığa bürünmüşdü. Zəng ikinci dəfə təkrar olanda cəld dəstəyi qaldırdım. Mərkəzi Komitədən Mircəfər Bağırovun köməkçisi idi. Onun səsinin ahəngi xoşuma gəlmədi.

  — Süleyman, aşağıda Sizi xüsusi maşın gözləyir! Təcili maşına əyləşin! Kişi (o zaman Mircəfər Bağırova “kişi” deyərdilər – müəllif) sizinlə görüşmək istəyir!

 Ətim ürpəşdi. Soyuq bir tər bədənimi basdı. Mənim vəziyyətimi gözünüzün qabağına gətirin. Adətən, “qorxulu xalq düşmənlərini” belə qaranlıq gecələrdə xəlvəti götürürdülər. Hara aparırdılar, kim aparırdı, onu bircə allah bilirdi.

Gözəl bir aprel səhəri Tokionun ən dəbli bölgəsi sayılan Harajuku səmtindəki dar küçələrin birində 100% mükəmməl bir qızın yanından keçdim.

Düzünü desəm, o elə də gözəl görünmürdü, başqalarından heç nə ilə fərqlənmirdi və geyimində xüsusi heç nə yox idi. Yuxudan oyandıqdan sonra özünü qaydaya salmadığı üçün saçının arxa tərəfi qəribə formada bükülmüşdü. Cavan deyildi, yaşı otuza yaxın olardı. Hətta, ona “qız” demək də düzgün deyildi. Amma yenə də o, mənim üçün 100% mükəmməl qız idi.  

Bir kişi qadında hansı xüsusiyyətlərin olmağını üstün tutar? İncə ayaqlar, iri gözlər, zərif əllər… Təbii ki, mən başqa şeylərə üstünlük verirəm. Mənim üçün əsas olan burun formasıdır. Onun burnunu xatırlaya bilmirəm, amma tamamilə xatırlaya bildiyim yeganə şey çox gözəl olmadığı idi.      

Kimi axmaq hesab eləmək lazımdır? Adama elə gəlir ki, bunu hamı bilir, amma kimin necə bildiyi barədə sorğuya başlasaq, məlum olacaq ki, axmaqlığı hərə bir cür başa düşür.

Bütün sözlərin mənasının izahlarının yer aldığı akademik lüğətə görə, «səfeh» ağlı zəif, axmaq, düşünmə bacarığından məhrum, təlxək adamdır… Bu izahı qüvvətləndirmək üçün də aşağıdakı misal gətirilir: «O həmişə səfeh olub, səfeh də qalacaq». «Səfeh – axmaq sözünün yumşaldılmış şəklidir».

Bu izahdan daha elmi olanını axtarmağın daha heç bir mənası yoxdur, bu arada həyatda da tez-tez belə səfehlər və ya axmaqlarla, bu ləqəbləri qazanmış adamlarla üz-üzə gəlmək olur, amma bəzən bu adamlar heç də ağılsız, axmaq, təlxək-zad olmurlar… Bu adamlar sadəcə hər şeylə çox maraqlanırlar, mən indi sizə bax, belə bir adam barədə danışacağam.                        

Bizim kənddə bir kimsəsiz, təhkimli oğlan uşağı – Panka vardı. O, ağa qapısında böyüyür, nə versələr, onu geyinir, inəksaxlayan arvad və onun balaları ilə eyni damın altını və yeməyi bölüşürdü. Onun işinin adı «hamıya kömək eləmək» idi. Bu, o demək idi ki, ağa qapısında istənilən işin qulpundan yapışan adamın ixtiyarı var idi ki, öz işlərini Pankaya tapşırsın. Buna görə də o aramsız işləməli olurdu. İnd idə yadımdadı, birdən elə olurdu ki, qış günü – bizim qışlar isə adamın iliyini dondurur – səhər oyanıb, pəncərənin qabağına yaxınlaşan kimi, görürdük ki, Panka belini əyə-əyə ya saman, ya sünbül dərzləri, ya da mal-qara, toyuq-cücə üçün dənli yem daşıyır. Biz təzə qalxırdıq, o isə artıq işləyib, əldən düşmüş olurdu, nadir hallarda onun tövləyə söykənib, quru çörək qırağı gəvələyib, üstündən su içdiyini görmək olurdu.

İçkiyə alüdə olan bir çox məşhurlardan yazmaq olar. Amma bu dəfə sizə yazıçılardan danışacağıq. Sizə içki aludəçisi olan 8 dünya şöhrətli yazıçıları təqdim edirik:

 8. Truman Kapot ― o, yazarlığa və içkiyə çox erkən yaşlarından başlamışdır. Ən sevdiyi içki martini idi. İçkidən asılılığını tərgitmək üçün xəstəxanada müalicə alsa da, xeyri olmayıb.

 7. Dilan Tomas ― sevdiyi içkilər arasında viski ön planda idi. Tomas 39 yaşında 18 stəkan viskidən sonra həyatını itirmişdir.

 6. Skot Fitscerald ― XX əsrin ən böyük Amerikan yazıçılarındandır. Məktəb yaşından içkiyə qurşanan yazıçı 44 yaşında həyatını itirdi. Ən sevdiyi içki tünd alkoqol içki sayılan “cin riki”  idi.  

 5. Çarlz Bukovski ― alkol koması ilə dəfələrlə xəstəxanaya düşən şair bu vərdişini tərgidə bilmədi. Atası tərəfindən tez-tez döyülən yazıçı 13 yaşında içməyə başlayıb. Ən çox sevdiyi içkilər: pivə, vodka, viski…

Danışacağım bu heyrətləndirici hekayəyə inanacağınızı sanmıram, sizi inanmağa da məcbur etmirəm.   Mənim, özümün inanmadığım bir şeyə sizləri inandırmağa qalxışmağım dəlilik olar. Bununla belə dəli deyiləm və xəyal da görmədim. Amma sabah öləcəyim üçün, bugün içimi boşaltmaq istəyirəm. Məqsədim hərkəsə açıq, qısaca, çeşidli düşüncələr, görüşlər irəli sürmədən, evimdə olub-bitənləri başa salmaqdır. Bu hadisələr, ən sonda məni dəhşətə salıb şiddətli, çox böyük sıxıntılar içində qıvrandırdı və çökməyimin səbəbi oldular. Yenə də, bunları açıqlamağa çalışmayacam. Mənə dəhşətdən başqa bir şey verməyən bu hadisələr, başqalarına qorxunc gəlmədiyi kimi, şişirdilmiş də gələ bilər. Bəlkə, irəlidə, məndən daha sakit, daha şüurlu və daha az təsir altında qalan biri, Danışacağım şeylərin bir-birlərini təbii formada izləyən hadisələrdən başqa bir şey olmadığını ortaya qoyub, gördüyüm qarabasmanı gerçəklik sadəliyinə endirəcəkdir.

Jan Nikola Artur Rembo 20 oktybır 1854-cü ildə Fransanın ən adi və ucqar əyalet şəhəri olan Şarlevildə burjua ailəsində anada olmuşdur.Ailə kilsəyə gedir. Uşaqlar sırayla addımlayırlar, öndə bacılar, arxada isə qardaşlar – Frederik və Artur gedirdi. Onlardan öndəki qəzəbli kölgə isə analarına aid idi. Xanım Rembo həmişə uşaqlardan qüsursuz itaətkarlıq tələb edirdi. Uşaqlar hər hansı səhf etsə, yalnız çörək və su verilməklə ev dustaqlığına məhkum edilirdi.Anası Artura həmişə böyük ümid bəsləyirdi. Onun qeyri-adi istedadı hələ ilk uşaqlıq illərindən ortaya çıxmağa başlamışdı. Artur bütün fənnlər üzrə birincilik qazanmış, həmçinin dindar və sözəbaxan bir uşaq idi. Anasının despotizmindən əziyyət çəkən Rembo macəra kitabları oxuyur və azadlığın hökm sürdüyü uzaq, isti ölkələrdə yaşamağı arzulayırdı.

Sevimli qızım!
Mən çox ciddi nəzarət edəcəyəm ki, sən boynuna düşən vəzifələri yerinə yetirəsən. Xahiş edirəm, mənə fransızca nə oxuduğun barədə geniş məlumat verəsən. Sənin xoşbəxt olduğunu eşidəndə sevindim, amma bilirsən ki, mən xoşbəxtliyə o qədər də inanmıram. Elə bədbəxtliyə də. Hər ikisi ancaq tamaşalarda, kinolarda, kitablarda olur, həyatda isə bunlar heç vaxt başımıza gəlmir.

İnandığım bircə şey var; həyat ləyaqətə görə mükafatlardan, vəzifə və borclarını yerinə yetirməməyinə görə əvəzini ikiqat ödəyəcəyin cəzalardan ibarətdir. Düşərgədə kitabxana varsa, xanım Taysondan xahiş elə, sənə Şekspirin içində bu cümlə olan sonetini oxusun: “İrin qoxan zanbaqlardansa, alaq otları yaxşıdır”.