Yazıçılar kateqoriyası üzrə məqalələr

Gənc şairi məhv edən Hüqo
Bir gənc şair şeirlərini Viktor Hüqoya oxuduqdan sonra soruşub:
— Ustad, şeirlərim necədir?
Hüqo cavab verib:
— Bravo! Vəznsiz, qafiyəsiz və mənasız bir şey yazmaq istəmisən və bunu bacarmısan...

Dincəlmək məsələsi
Bir gün Viktor Hüqodan soruşublar:
— Bu qoca vaxtınızda niyə özünüzə belə əziyyət verirsiniz?
Böyük yazıçı belə cavab verib:
— Onsuz da dincəlmək üçün qabağımda sonsuz bir həyat var.

Ən qısa yazışma
Viktor Hüqo 1862-ci ildə məzuniyyətdə olarkən yenicə çap olunmuş “Səfillər” romanı haqda oxucuların reaksiyasını öyrənmək üçün naşirə bir işarədən ibarət olan teleqram vurur: “?”. Naşir isə öz növbəsində ona elə bir işarə ilə cavab verir: “!”. Bu, dünya tarixində bəlkə də ən qısa yazışmadır.

Viktor Hüqonu ən çox sevindirən fikir
Jurnalistlərdən biri Viktor Hüqodan soruşur:
— İndiyə kimi əsərlərinizi, sizin özünüzü çox tənqid ediblər və çox göylərə qaldırıblar. Bunlar arasında sizi ən çox hansı məmnun edib?

O, həyatda hər şeydən çox payızı sevirdi. Sarı, isti payız yarpaqlarını...
Ernest Heminquey dahi amerikan arzusunun bir parçasına çevrildi: gözəl qadınları sevən, varlı, məşhur və həyatdan öz qərarı ilə köçən əsl kişi...

Balaca Ernest ailənin böyük oğlu idi. Anası onun violonçeldə çalmasını arzulayırdı, ancaq Ernestin başqa maraqları vardı. Üç yaşında o, ilk forelini tutmuşdu. Səkkiz yaşında Ernest artıq bütün ağacların, güllərin, quşların, balıq və heyvanların adını əzbər bilirdi, bununla yanaşı, Çarlz Dikkensin də kitablarını oxuyub bitirmişdi. On iki yaşında babası ona silah hədiyyə edir və sərrast atması üçün günə üç patron verir.

1. İşə roman yazaraq başlamayın. Roman yazmağınız çox vaxt aparar. Yazmağa həftəyə birini tamamlayacağınız qısa hekayələrlə başlayın. Bir il bu cür yazmağa davam edin. Ard-arda 52 pis hekayə yazmağınız mümkün olmadığına görə uğur əldə edəcəksiniz. (Rey Bredberi ilk romanı olan “Franqeytlə 451 dərəcə”ni otuz yaşında yazmağa başlayıb.)

2. Onları sevə bilərsiniz, amma onlar kimi ola bilməzsiniz. Qaçılmaz bir faktdır ki, bilərəkdən, ya bilməyərəkdən sevdiyiniz yazarları təqlid etməyə başlayacaqsınız. (Rey Bredberinin yazdıqlarının Herbet Uells, Jül Vern, Artur Konan Doyl və Laymen Frenk Baumun yazdıqlarına bənzədiyi kimi.)

3. Qısa hekayələrin xüsusiyyətlərini araşdırın. (Bredberi Roald Dal, Gi de Mopassan və bir az daha az tanınan Nigel Kneal və Con Kolyerin yazdıqlarına işarə edir)

4. Beyninizi doldurun. Bredberi gənc yazarlara yatmazdan əvvəl bir hekayə, şeir (amma müasirlərdən deyil, Aleksandr Pop, Uilyam Şekspir, ya da Robert Frostdan) və ya məqalə oxumağı tövsiyə edir. Məqalələrin arxeoloji, bioloji, zooloji, fəlsəfi, siyasi və ədəbi mövzularda olması vacibdir.

5. Sizə inanmayan insanlarla dostluğunuzu sona çatdırın. Yazmaq arzunuza adi baxırlar? Əgər belədirsə onlarla əlaqəni dərhal kəsin.

6. Kitabxanaya qapanın. Lənətə gəlmiş kompüterinizdən ayrılın! Bredberi universitet bitirməsə də, bitib tükənmək bilməyən oxumaq arzusu sayəsində 28 yaşında artıq “kitabxanadan məzun oldum” deyə biləcək qədər kitablardan faydalanmışdı.

Böyük qardaşım Deyvid dördüncü sinfə keçəndə məni məktəbdən çıxardılar. Dərs davamiyyətim pis olduğundan məktəb rəhbərliyi bu qərara gəlmişdi. Əgər sağlamlığım icazə versə növbəti payız dərslərimə yenidən başlaya biləcəkdim.

O ilin demək olar ki, bütün günlərini evdən çölə çıxmaz, yataqda keçirərdim. Tom Svift ilə Deyv Dausondan başlayıb Cek Londonun tükürpədici heyvan hekayələrinə keçdim.

Bir də baxdım ki, öz hekayələrimi yazmağa başlamışam. Yaradıcılıqdan əvvəl təqlidçilik vardı. Boloknotuma Kombat Keyseyin hekayələrini eynilə köçürər, bəzən uyğun gördüyüm yerlərə öz fikirlərimi əlavə edirdim.

Bir müddət sonra yazdıqlarımdan birini anama göstərdim və anam sevindi. Çaşqın halda gülümsəyişi hələ də gözümün önündədi. Sanki uşaqlarından birinin bu qədər ağıllı olduğuna inanmaqda çətinlik çəkirdi. Əvvəllər onda bu cür baxış heç görməmişdim, ən azından özümlə bağlı olaraq. Əlbəttə ki, bu hal mənim çox xoşuma gəlmişdi.

Hekayəni özümün yazıb yazmadığımı soruşdu. Mən də bunu bir jurnaldan köçürdüyümü etiraf etmək məcburiyyətində qaldım. Xəyal qırıqlığına uğramış halda bloknotumu özümə qaytardı: “Birini də özün yaz”-dedi. “O jurnallar cəfəngiyat şeylər yazır. Mərcə girərəm ki, sən bundan yaxşısını yazarsan. Birini də özün yaz.”

İngiltərənin paytaxtı Londonda Beyker-stritdəki evlərin birinin divarında memorial lövhədə belə yazı vardır:
“ Məşhur xəfiyyə Şerlok Holms 1881-1903- illərdə bu evdə yaşamış və işləmişdir.”
Lövhədəki bu yazını oxuyan hər bir kəsdə belə bir fikir formalaşır ki, Şerlok Holms əsər qəhrəmanı yox, həqiqətən yaşamış məşhur xəfiyyə olub. Amma Londonda, Beyker –stritdə belə bir memorial lövhə asılsa da, əslində belə bir adam olmamışdır. Şerlok Holms adlı məşhur xəfiyyə, yazıçı Artur Konan Doylun əsər qəhrəmanıdır.
Artur Konan Doylun muasirlərinin yazdıqlarına görə, xəfiyyə Şerlok Holms, elə Artur Konan Doylun özü olmuşdur. Artur həqiqətən, çox ağır, açılması çox müşkül olan, dolaşıq neçə-neçə cinayət işlərinin açılmasında iştirak etmış və bu cinayətlərin üstünü çox məharətlə açmışdir. Artur cinayət işlərinin açılması sahəsində fitri istedada malik olmuşdur. Onun baş vermiş cinayət hadisələrinə xüsusi yanaşma tərzi və taktikası olmuşdur. Baş vermiş cinayətin açılşasının öhdəsindən çox məharətlə gələn Artura bu sahədə kim müraciət edirmişsə, o, məmnuniyyətlə qəbul edirmiş. Gəzən söhbətlərə görə, ona hətta Çin və Misir hökumətləri də bu sahədə müraciət etmiş və o, bu sahədə onlara əlindən gələn köməyi etmişdir.

Alman yazıçısı Herman Hesse Ədəbiyyat üzrə Nobel Mükafatına 1946-cı ildə layiq görülüb. Lakin səhhəti yazıçıya mükafatın təqdimetmə mərasiminə qatılmağa imkan vermədi. Hessenin mərasim üçün yazdığı mətni isveçrəli nazir Henri Vallotton oxudu...

“Təşkil etdiyinizi tədbirə görə sizi təbrik edir və sayğı duyuram, qonağınız ola bilmədiyimə görə və sizə canlı şəkildə təşəkkür edə bilmədiyimə görə çox üzgünəm. Səhhətimə həmişə həssas yanaşan insan olmuşam. Xüsusilə 1933-cu ildən sonra yaşadığım əzablar üzərimə çox ağır bir yük oldu, həyatımın məsləyini yerlə bir elədi. Amma zehnim bundan zərər görmədi və özümü sizə, Nobel komitəsinə ilham verən ideyalara çox yaxın hiss edirəm. O ideya ağlın müharibəyə və dağıtmağa deyil, sülhə və əmin-amanlığa xidmət etməli olması ideyasıdır.

Ancaq mənim istəyim milli xüsusiyyətlərin bulanıqlaşıb itməsi və insanlığın intellektual olaraq eyniləşməsi deyil. Əksinə, hər formanın və fərqli rəngin bu gözəl dünyamızda uzun müddət mövcud olmasını istəyirəm. Fərqli irqlərə, millətlərə, dillərə, davranışlara və baxış bucaqlarına sahib olan insanların mövcudluğu necə möhtəşəmdir.

Nağıllar kraliçası Astrid Lindqrenin nağıla bənzəməyən həyatı...

Onun həyatındakı sınaqlara yalnız nikbin, daxilində sonsuz həyat eşqi olan insan dözə bilərdi...
Astrid Anna Emiliya Erikson 1907-ci ilin 14 noyabrında anadan olub, uşaqlığı İsveç şəhəri Vimmerbyuda keçib.

Ən adi ata Samuel Avqust və ən adi ana Hannanın dörd övladı vardı: oğulları Qunnar və üç qız övladı – Astrid, Stina və İnqeqerd. İsveçin ən adi ailəsində sevgi hökm sürürdü, şən uşaqlıq və ildə bir dəfə — Milad bayramında aldıqları kitab hədiyyəsi. Bu hədiyyə uşaqları xoşbəxt etməyə kifayət edirdi...

Valideynləri Astridin gələcəyi üçün narahat deyildilər. Qızcığazın attestatında onun malik olduğu istedadlar və əl qabiliyyəti ətraflı qeyd olunmuşdu. Astridin gözəl həyat yoldaşı olacağı barədə pedaqoji nəticə çıxarılmışdı.
Potensial həyat yoldaşı həm də ağıllı idi və təbiətin ona bəxş etdiyi xarici görünüşün onun gələcək ərini xoşbəxt etməyəcəyini anlayırdı.

Astrid anasının evdarlığın sirlərini öyrənmək və səbrlə gələcək ərini gözləməsi məsləhətini dinləmir.
Anası Astridə evdə oturub evdarlıq işləri ilə məşğul olmağı və səbrlə ər gözləməyi məsləhət görür. Ancaq qızcığaz bu məsləhətə baxmır, əvəzində yerli qəzetlərdən birində müxbir işinə düzəlir, kino, caz və rəqslə maraqlanmağa başlayır.

Saçlarını qısa kəsməklə də valideynlərinin qəzəbinə tuş gəlir. Hətta azad düşüncə tərzi və yumor hissi ilə fərqlənən ata belə qızının onları biabır etməməsini və şlyapa geyinməsini söyləyir. Ancaq bu cəsarətli saç düzümü hələ qiyamın başlanğıcı idi. Tezliklə 18 yaşlı Astrid hamilə olduğunu öyrənir.

Gənc tüfeyli Eriksonların böyük qızı ilə evlənməyi isə ağlına belə gətirmirdi. Astrid də təsadüfi məşuqunun kimliyini elan etməyə tələsmirdi. Nə valideynləri, nə qonşuları, nə dostları — sonralar isə bütün dünya bu gəncin, əslində, kim olduğunu öyrənmir...

“Qiyamçı” bütün həyatı boyu onun adını bir dəfə də olsun, çəkmir. O, həqiqətən, cəsarətli idi. Stokholmda tənha və hamilə qız sakinlərin və turistlərin arasında asanlıqla gözdən itə bilərdi. Astrid elə məhz bu səbəbdən bura gəlmişdi – qınaqlardan, şayiələrdən və dedi-qodulardan uzaq bir yerdə yeni həyata başlamaq üçün… Bir müddət o, hətta hamilə olduğunu da gizlətməyə müvəffəq olmuşdu. Astrid stenoqrafçılar kursunu bitirir. Ancaq təbiətə çox müqavimət göstərmək mümkün deyildi, Astrid artıq hamiləliyin doqquzuncu ayına doğru addımlayırdı, pul da bitmək üzrə idi...

 “Mən tənha və kasıbam. Bütün var-dövlətim üstümdə olan bir Danimarka eresindən ibarətdir. Üzümüzə gələn qışdan çox qorxuram...” – Astrid həyatının bu çətin məqamında qardaşı Qunnara yazırdı. Ailə üzvlərindən yeganə qardaşı ona dəstək göstərirdi.

Astrid Eriksonun həyatının bu dönəmi ilə bağlı çoxsaylı hekayələr mövcuddur. Onlardan biri budur: Astrid qəzetlərdən birində Eva Anden barədə oxuyur. Bu cəsur qadın tənha anaların hüquq müdafiəçisi idi. Bütün ümidləri üzülən Astrid ona müraciət edir. Eva yardım edir, onu uzaq qohumları Stevanslar ailəsinə göndərir. Burada gənc Erikson doğuşa qədər qalır. Frau Stevans gözəl və mehriban insan idi. Astrid özünə İsveçdə layiqli iş tapana qədər qadın onun yenicə doğulmuş oğlu Larsın qayğısına qalmağa razılaşır.

Böyük tərəddüd içində qızcığaz oğlunu qoyub, vətəni İsveçə qayıdır. Burada az əhəmiyyətli iş tapır və əlinə fürsət düşdükcə oğlunu ziyarət etməyə gəlir.

Nəyahət, uğur Astridin üzünə gülür. 1928-ci ildə o, işlə bağlı Kral avtomobil klubunun direktoru ilə görüşür və katibə vəzifəsinə düzəlir. Lindqren pul tapır, ancaq əvvəlki tək işi və oğlu arasında qalmışdı. Bu hal dözülməz idi.

Astridin valideynlərinin işə qarışması ilə gərginlik aradan qalxır. Onlar evdən getmiş qızlarını bağışlayır və balaca Lars, nəhayət, nənə və babasını görür. Təəssüf ki, bu xoşbəxtlik uzun çəkmir. Astridin oğlu xəstələnir, bahalı müalicənin xərclərini çəkməyə isə imkan yox idi...

Bu neçə ildə ilk dəfə idi ki, Astrid nə edəcəyini bilmirdi. Axı o, heç vaxt heç kimdən kömək istəməmişdi, ələlxüsus, patronundan. Məgər başqa yolu var idi? Müdirin adı Sture Lindqren idi...

Bir müddət sonra Astrid Erikson, demək olar ki, hər kəsə tanış soyadı daşımağa başlayır. Ancaq ədəbiyyata gəlişə hələ çox var idi…

Cütlük tezliklə evlənir. Bir müddət sonra Karin adlı qızları dünyaya gəlir. Məktəb müəllimlərinin Astrid haqda söylədikləri həyata keçir: Qadın özünü ərinə və uşaqlarına həsr edir.

Sture və Astrid xasiyyətcə ayrı-ayrı insanlar idi, lakin Astridin dediyinə görə, onlar bir-birilərini sevirdilər.

1941-ci il idi. Lindqrenlər Vasa-parkla üzbəüz yeni mənzilə köçmüşdülər. Ancaq, görünür, yeni mənzil bir o qədər düşərli olmur, (bəlkə, əksinə?...) qızları Karinin ciyərlərinə soyuq dəyir. Heç bir dərman, heç nə kömək etmir.

Ancaq möcüzə yardım edə bilər! — missis Lindqrenə belə söyləyirlər. Ananın bu an nə hisslər yaşadığını təsəvvür etmək çətin deyildi. O, gecə-gündüz qızının çarpası yanında keşiş çəkir. Günlərin bir günü o, qızına nağıl danışmaq qərarına gəlir. Karin zəif olsa da, maraqla anasının nağılını dinləyir. Nağılın əsas qəhrəmanının adını da elə o fikirləşir – Pippi. (Əslində, qəhrəmanın adı orijinalda belə idi. Sadəcə, SSRİ dövründə yarana biləcək ironik yanaşmadan qaçmaq naminə tərcüməçilər “Pippi”ni – “Peppi”yə dəyişirlər.) Nağılı danışa-danışa Astrid Peppi və dostları haqda hekayə uydurmağa başlayır. Həmin gün xəstə məmnuniyyətlə həm nahar, həm şam edir. Balaca yavaş-yavaş çarpayıdan da qalxmağa başlayır. Astrid ananın möcüzəli dərmanı öz təsirini göstərir. Karinin vəziyyəti yaxşılaşmağa doğru gedir və Astrid də daha Peppisiz yaşaya bilməyəcəyini anlayır… O, kağız və qələm götürüb yazmağa başlayır...

Nəşriyyatlar əlyazma ilə tanış olduqdan sonra ağız büzürlər: “Belə tərbiyəsiz qız haqqında hekayələri dərc etmək?! Dəhşət!...”

Çox-çox sonralar Astrid söyləyir: “Uşaq kitabı, sadəcə, yaxşı olmalıdır. Vəssalam. Mən başqa resept tanımıram”.
Karlson və Peppinin macəralarını həvəslə oxuyan milyonlarla uşaq da bu fikirlə razılaşır.

Astridin oğlu Lars Lindqren anası barədə danışarkən söyləyir: “Uşaqlar oynadığı müddətdə anam heç vaxt digər analar kimi bir kənarda əyləşmirdi. Anam bütün uşaq oyunlarında iştirak edir, hətta ağaca da dırmanırdı...”.

Peppi və dostları haqda kitabı çıxdığı günün sabahısı müəllif məşhurlaşır. Əgər siz Stokholma gəlsəniz, Vulkanus Qatana, 12 N-li mənzilə yollanın...

80-ci illərdən etibarən Astrid daha yazmır, ancaq təqaüdçüyə də çevrilməmişdi. O, gündə gələn yüzlərlə məktuba cavab yazırdı.
Son günlərinə qədər yazıçı xudmani mənzildə yaşayır və yorulmadan, bacardığı qədər insanlara yardım edir.

Astrid sağlığında heykəli qoyulan nadir yazıçılardandır. Hətta kiçik planetlərdən birini də onun şərəfinə adlandırmışdılar… Bunu eşidən yazıçı zarafatla söyləmişdi: “İndi məni əminliklə Asteroid Linqren də çağıra bilərsiniz”...

Yazıçı 2002-ci ildə 95 yaşında ikən vəfat edir.
 Astrid Lindqrenin ömrü uzun olur, ancaq uzunömürlülüyün də pis cəhəti varmış. Belə ki, Astrid həyat yoldaşını, dostlarını, hətta oğlunu itirir. Vasa-parkın qarşısındakı mənzil də boşalmışdı. Hər gün məktub qəbul edən poçt qutusu da, həmçinin.

Ancaq Astrid Lindqren hamını Karlsonun gələcəyinə inandırmışdı. Axı o, qayıtmağa söz vermişdi...


Tərcümə: Aytən Cavanşir

“Usta və Marqarita” kimi möhtəşəm bir əsər bəxş etmiş Mixail Bulqakovun görünməyən tərəfləri az deyildi. O, kim idi? Yazıçı, həkim, cadugər, peyğəmbər, yoxsa… narkoman?

Bu yazını oxuyun və Bulqakovun kim olduğunu özünüz müəyyənləşdirin. 

Mixail Bulqakov Stalinə ünvanladığı məktubda belə yazırdı:

“Mən ilahi qüvvəyə inanan yazıçıyam. Dünyanın insanlar tərəfindən deyil, görünməz qüvvələr tərəfindən idarə olunduğuna əminəm. Yəqin ki, mənimlə razılaşarsınız ki, dünya yalnız insanın ümidinə qalsaydı, bizə qədər gəlib sağ çıxmaz, lap çoxdan məhv edilmiş olardı. ”

İ. Stalin bu cümlələrin altından qırmızı qələmlə xətt çəkərək dərkənarda yazır:

2007-ci ildə Devid Lassman adında bir ingilis yazıçı qələmə aldıqlarını nəşriyyatlara göndərir, ancaq dərc olunmurmuş. Devidin fikrincə, əslində naşirlər kitabları oxumur və bu məsələyə məsuliyyətsiz yanaşırlar. Bunu sübut etmək üçün plan qurur, dünya ədəbiyyatının nəhənglərindən sayılan Ceyn Ostenin 3 böyük romanının orasını-burasını azacıq dəyişdirib öz imzasını qoyaraq 18 nəşriyyata göndərir. Onlardan cəmi biri yazıçını plagiatlıqda günahlandırır, digər 17 nəşriyyat isə romanları zəif olduğuna görə çap etmirlər.

Don Kixot bu gün nəşr olunardı?
Amerikan redaktorlardan biri Don Kixotu “bu gün nəşr edilməsi şübhəli görünən əsər” kimi dəyərləndirərək bir çox nəşriyyatlara “Bu gün sizə “Don Kixot” əsəri gəlsəydi, çap edərdiniz?” sualı ilə müraciət edib, bəziləri tam səmimiyyətlə “Xeyr” cavabını veriblər.

Prustun romanını da geri qaytarıblar
Marsel Prust “İtmiş zamanın axtarışında” romanını nəşriyyata göndərdikdən sonra naşir belə reaksiya verib: “Bu əsəri çox ciddi şəkildə ixtisar etmək lazımdır. Yalnız bundan sonra karton cildlərlə çap etmək mümkündür. Əgər müəllif buna razı olmasa, tullayın getsin”.

Məşhur yazar Bernard Şou da eyni problemlərlə üzləşib. Məşhur olmamışdan qabaq yazdığı 5 romanı 60 nəşriyyatdan rədd cavabı alıb.

Tomas Eliot Oruelli necə geri qaytarıb?
Əvvəllər bəyənilməyib, sonradan çox böyük uğur qazanan əsərlər müəlliflərinin baş tacı olduğu qədər, bu əsərləri geri qaytaran redaktorları lağ obyektinə də çevirib.

Ernest Heminquey özündən əvvəlki və sonrakı yazıçılar arasında ən rəngarəng həyat yaşayanlardandır. Axı niyə də olmasın?! Məgər neçə yazıçı İspan Vətəndaş Müharibəsi və II Dünya Müharibəsində olub, oradan ən isti xəbərləri mətbuata ötürüb?

Hələ I Dünya müharibəsində İtaliyada Qırmızı Xaç təşkilatının təcili tibbi yardım maşını sürüb, üstəlik ayağından yaralanıb. Bütün bunlar onun əsərlərində özünü büruzə verir; yazıçı ədəbiyyat dünyasının ən yaxşı iki mükafatı — Pulitzer və Nobel mükafatlarına layiq görülüb.

Paris, Ki-Uest, Kuba, Toronto, Çikaqo və digər yerlərdə bir müddət yaşayan Heminquey Afrikada yaşadığı vaxtlarda iki dəfə təyyarə qəzasından sağ çıxıb. Onun F. Skot Fitscerald və Ceyms Coysla içməyi, dörd dəfə evlənməyi heç kəsə sirr deyil. Amma yazıçı haqqında daha 10 fakt öyrənmək heç də pis olmazdı: