Flora kateqoriyası üzrə məqalələr

Ləti qırmızı olan alma yalnız qeyri-adi, dadlı və ətirli deyil, həm də faydalıdır. Onlar adi növlərdən daha çox antioksidanlar və vitaminlər ilə zəngindirlər. 

Qırmızı lətli bütün alma ağacları yabanı bitki növü olan – Nedzveçki alma ağacından törəmədilər. Bu ağacları nəmli və qidalı torpaqda əkmək tövsiyə olunur, əsasən qara və boz meşə torpaqlarında əkirlər. Torpağın 80 sm dərinliyində olan ərazidə karbonat tərkibinin 10-12% -dən çox olmaması vacibdir.

Digər alma ağacları ilə müqayisədə, «qırmızı rəngli» növlərin tinginin (şitilin) inkişaf mərhələsi adi növ ilə müqayisədə daha gec baş verir. Beləliklə, budaqlar gecikmə ilə inkişaf etməyə başlayır, qönçələr isə daha sonra çiçəkləyir. Məsələ ondadır ki, əvvəlcə ağacların yalnız kök hissəsi inkişaf edir, lakin sonra meyvə verməyə başlayırlar.

1. Oynaqlarda iltihabı götürür, revmatizm, artrit, artroz — tərkibində olan kversetin oynaqlarda iltihablaşmanı aradan qaldırır, azaldır və hərəkətliliyi artırır.

2. Ürək-damar xəstəliklərində — triqliseridlərin səviyyəsini azaldır, ürək əzələsini rahatladır, damarları təmizləyir, qan dövranını yaxşılaşdırır. Bununla da insult-infarkt riskini azaldır.

3. Şəkərli diabet — qanda qlükozanın səviyyəsini endirir, hüceyrələri canlı saxlayır, diabetin digər orqanlara, damarlara zərbəsini azaldır.

Əvəlik Azərbaycanda çox istifadə olunan bitkidir. Tərkibində o qədər vitamin var ki, saymaqla bitməz. Onda limonda olduğundan da çox C vitamini var. Bu vitamin dəmirin mənimsənilməsini təmin edir.

A, E, PP və B qrup vitaminləri ilə zəngindir. Təbii askorbin turşusudur, qanı durulaşdırır. Antioksidant təsiri var.

Əvəliyin həm təzə yaşılı, həm qurudulmuşu xalq təbabəti və mətbəximizdə istifadə olunur.

Ekzotik meyvə sayılan “Qırmızı banan” əsasən Cənubi Amerika və Asiyada yetişdirilir. Qırmızı banan normal banandan daha kiçik ölçülü, qabığı tünd qırmızı və ya bənövşəyi rənglərində olur. Yetkinləşdikcə rəngi daha da tündləşir. 

Dadı sarı banana yaxın olan qırmızı bananda yüngül moruq, çiyələk və manqo әtirlilәri dә vardır. Marmalad, çips, şokolad, pudinq, biskvit kimi məhsullarda istifadə edilən qırmızı bananın eyni zamanda unu da çıxarılır.

Qırmızı banan insan orqanizmi üçün çox faydalıdır. Bu möcüzəvi meyvə, həm təbii antidepressant təsiri ilə stressdən qoruyur, həm də həzmi asanlaşdırır. 

Qırmızı bananın tərkibindəki vitamin və minerallar sarı banandan fərqli deyil. Əsəbilik, yorğunluq, qanazlığı və yuxusuzluğa səbəb olan B6 vitamini çatışmazlığına qarşı banandan istifadə edilir.

Braziliya qozu iri qoz növlərindən biridir. Braziliya qozu bərk və oval formada olur. Onun meyvələri 10-15 sm uzunluğunda və 1-2 kq çəkiyə malik olan sərt qabığın içərisində yerləşirlər. Qabığın içərisində isə 8-24 ədədə yaxın ləpə yerləşir. Braziliya qozu adı ilə aldığımız həmin qabığın içərisindəki ləpələrdir.

İlk dəfə braziliya qozunu XVI əsrdə ispan və portuqal araşdırmaçıları tapmışdır. Braziliya qozu Braziliyada, Boliviyada, Venesuelada, Kolumbiyada, Peruda, Şri-Lankada, Trinidad və Tobaqoda( Daniel Defonun əfsanəvi Robinzon Kruzosunun yaşadığı ada) yabanı halda bitir. Braziliya qozunun xüsusi olaraq yetişdirilməsi ilə məşğul olan ölkə və ya plantasiyalar yoxdur. Ağacın ilk barı əkildikdən 12 il sonra yetişir. Bir il ərzində 1 ağacdan 200 kq-a yaxın məhsul toplamaq olur. Braziliya qozunun meyvələri sərt qabığın içərisində toplanır.

Qarğaotu (lat. Actaea alba) və ya kukla gözləri — qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki növüdür. Şimali Amerikanın dağlıq yerlərində bitən zəhərli otdur. Uzunömürlü və hündür bir bitki növüdür.

Yarpaqları oval tünd yaşıl, çiçəkləri isə ağ rəngdə olur. May ayında çiçəkləyir, meyvələr isə iyul və avqust aylarında yetişir. Parlaq qırmızı budaqların (ayaqların) üzərində möhtəşəm noxud boyda 10 və ya 20 ədəd kukla gözünü xatırladan “ağ” üzərində “qara nöqtə” olan meyvə bitir. Bu qeyri-adi meyvələrə görə qarğaotuna xalq arasında “kukla gözləri” və ya “ağ muncuqlar” deyilir.

Missisipinin şərqində Şimali Amerikanın qaya yamaclarında yetişən qarğaotu yerli aborigenlər tərəfindən dərman kimi istifadə edilirdi. Onlar revmatizminin əlamətlərini bu otun köməyi ilə müalicə edirdilər. Hazırda qarğaotu müasir tibdə ginekoloji xəstəliklərin müalicəsində geniş istifadə olunur.

Turşəng (quzuqulağı) ən faydalı bitkilərdən biri sayılır. Həm bişmiş, həm də çiy halda geniş istifadə olunan turşəng hər şeydən əvvəl C vitamini mənbəyi olması ilə seçilir.

Xalq təbabətində turşəng diş əti problemləri zamanı daha çox tövsiyə olunur. Bundan başqa, bu bitkinin metobolizmi sürətləndirdiyi, Eqzema və dəmirov kimi dəri xəstəliklərinin müalicəsində çox yaxşı nəticələr əldə etməyə imkan verdiyi bildirilir. Qəbizliyi olanlar da ondan geniş yararlana bilərlər.

Turşəng eyni zamanda güclü sidikqovucu sayılır. Mədədə yaranan köpü də aradan qaldıra bilir. Qaşınma problemindən əziyyət çəkənlərə turşəng kökünü qaynadıb içmək tövsiyə olunur.

Əvəliyin təzə-tər yarpaqlarını yeyən hər kəs onun turşməzə tamını hiss edir.
Lakin çiy yeyiləndə turş dadan əvəlik bişiriləndə yeməklərə ləzzətli tam verir.

Yerüstü hissələrindən, cavan zoğ və yarpaqlarından müxtəlif növ vitaminli salat və xörəklər hazırlanır. Kulinariyada ondan şorba, ət və balıq xörəklərinin hazırlanmasında istifadə olunur. May-iyun aylarında əvəlik çiçəkləməmiş onu yığıb saç kimi hörür və qurudaraq qışa tədarük edirlər.

Əvəlik xalq təbabətində öskürək, plevrit, bronxit, bronxial astma, qaraciyər və öd kisəsi, dəri xəstəlikləri, anemiya, qıcıqlanmış bağırsaq sindromu, ürəkbulanma və mədədə qıcqırma zamanı, eləcə də qurdqovucu vasitə kimi geniş tətbiq olunur.

Melissa yunan dilində arı deməkdir. Bu bitki arıları öz ətri ilə cəlb etdiyindən adı da arı qoyulub. Melissa balı çox ətirli və faydalı olur. 

Melissa bioloji aktiv maddələr və vitaminlərlə zəngin olub insan orqanizmi üçün çox faydalıdır.
— Zəhərlənmə, bağırsaq pozulmalarında faydalıdır.
— Qanaxmanı saxlayır
— Antibakterial və iltihab əleyhinə təsir edir

Ona yumurta çiçəyi də deyilir, ağ badımcan bitkisi də. Lakin faydalarından çox az insanın xəbəri var. C vitamini baxımından olduqca zəngin olan yumurta çiçəyi xərçəngin dərmanlarından hesab olunur.

Lifli quruluşu sayəsində şəkər xəstəliyində də müalicə məqsədilə istifadə oluna bilər. Çünki qlükozanın həddən artıq sorulmasına nəzarət edir. Anti-bakterial xüsusiyyəti var. Kəsik və ya yaraların mikrob qapmasına səbəb olan bakteriyalarla mübarizə aparır.

Yumurta çiçəyi insan bədənin PH dəyərini turşuvari olmasından qoruyur. Həzm sistemi xəstəliklərində bu xüsusiyyəti sayəsində müsbət təsirini göstərə bilir.