Flora kateqoriyası üzrə məqalələr

Təbiətdə qar-sazaq çəkilib getməmiş torpağın altından baş qaldıran novruzçiçəyinin al-əlvan çiçəkləri baharın müjdəçisi hesab edilir. El arasında onu novruzgülü də adlandırırlar.

Qədim dövrlərdən etibarən ondan müalicə məqsədilə də istifadə olunub. Məsələn, Yunanıstanda novruzçiçəyinə «Olimpin dərman çiçəyi» adı verilib, İngiltərədə isə onu sehrli çiçək hesab ediblər. Qədim həkimlər novruzgülü ilə iflici müalicə etdiklərinə görə onu "İflic otu" da adlandırırdılar.

Xalq təbabətində novruzçiçəyinin dəmləmə, bişirmə və şirəsi bronxit, astma, qəbizlik, yuxusuzluq, öskürək, başgicəllənmə, qıcolmalar, iflic, ümumi zəiflik zamanı istifadə olunur. Onu adətən aptek çobanyastığı, dərman gülümbaharı, dərman cəbrayılotu və adi cirə ilə birlikdə təyin edirlər. Tərkibindəki saponinlərin hesabına öskürək əleyhinə tərqovucu və sidikqovucu təsir göstərir. Həmçinin C və A vitaminləri ilə zəngin olduğuna görə həmin vitaminlərin çatışmazlığı zamanı istifadə olunur.

Çaytikanı bir çox faydalı xüsusiyyətlərlə zəngindir. Bunun səbəbi bitkinin zəngin kimyəvi tərkibidir. Çaytikanı A, B, C, K, E, P vitaminlər, kalium, maqnezium, kalsium, fosfor, pektinlər, flavonoidlər və s. aktiv maddələrlə zəngindir.

1. Çaytikanı multivitamin bitkidir və bu səbəbdən vitamin çatışmazlığından əziyyət çəkən, ağır xəstəlik, əməliyyat keçirmiş, zəifləmiş insanlar üçün çox faydalıdır.

2. A vitamini ilə olduqca zəngin olan çaytikanı görmə, dəri və selikli qişaların sağlamlığı, uşaqlara boyatma üçün çox faydalıdır.

3. B qrupu vitaminlərinə görə çaytikanı sinir sisteminin fəaliyyətinə müsbət təsir edir.

Çobanyastığının bir çox növləri Azərbaycanda yayılmışdır. XV əsr müəllifi Əli İbn Hüsеyn Ənsariyə görə çobanyastığı çiçəyinin həlimi sidikqovucudur, laktoqеn təsirə malikdir (südü artırır), sinir sistеmini sakitləşdirir. Çobanyastığı çiçəyini çеynədikdə, ağız yaralarına qarşı kömək еdir. Çobanyastığı çiçəyinin həlimi ödü qovur, öd kisəsindəki daşları çıxardır, yoğun bağırsaq iltihabında və başqa mədə-bağırsaq xəstəliklərində müsbət təsir göstərir. Çiçəklərin dozası – 14 q qədərdir. Çobanyastığının kökü onun çiçəyindən daha təsirlidir. 4,5 q çobanyastığı kökünü bal ilə qəbul еtdikdə, cinsi həvəsi artırır.

Çobanyastığı çiçəyinin yağını sürtmək soyuq şişləri sovurur və xoraları sağaldır. Bundan əlavə çobanyastığı çiçəyinin mərhəmi yüksək qızdırmada, titrəmədə, və əsmədə çox xеyirlidir. Bu məlhəm həmçinin karlıqda, bеl ağrısında, rеmatizmdə, yеl xəstəliyində xеyirlidir. Bunları «Ixtiyarəti-bədii» (XIV əsr) əsərinin müəllifi qеyd еdir.

Çin alimlərinə görə, çiçəklər insan beyninin müalicəsində əvəzsiz rol oynayır. Alimlərə görə, nərgiz, novruzgülü, zəfəran, lavanda, krokus kimi çiçəklər bir sıra müalicəvi xassələrə malikdir.

Belə ki, novruzgülünün tərkibindəki qalantamin maddəsi Alzheimer xəstəliyi nəticəsində yaranan yüngül və ağır dərəcəli ağılkəmliyə, eləcə də beyin qan dövranının xroniki pozğuntuları zamanı faydalıdır. Belə ki, bu maddə orqanizmdə asetilxolinin qatılığını artırır. Asetilxolin neyronlardan gələn məlumatların ötürülməsinə görə məsuliyyət daşıyır.

Qalantamin nərgizin tərkibində də mövcuddur. Bu çiçəyin eyni zamanda xərçəng əleyhinə xassələrə malik olduğu güman edilir. Hazırda bu amilin doğruluğu çinli mütəxəssislər arasında fəal şəkildə müzakirə edilir. Eyni zamanda, Sidneydən olan alimlər müəyyən etmişlər ki, zəfəran görmə hüceyrələrinin elastikliyinə kömək edir və yenə də Alzheimer xəstələrində beynin işinə müsbət təsir göstərir.

Nərgiz baharda çox gözəl qoxulu çiçəkləriylə baharın müjdəcisidir. Diqqəti cəlb edən və xoş qoxulu çiçəkləri sayəsində bir çox ölkədə bəzək bitkisi olaraq yetişdirilən nərgizlərin, başda Avropa olmaq üzrə, şimal bölgələrdə öz-özünə yetişən 40-a qədər növü vardır. Bu bigülün adı Yunan mifologiyasında Narkissos adından gəlir. Mifologiyaya görə sudakı görünüşünə aşiq olub ona qovuşmaq üçün ölümü seçən gözəllər gözəli Narkissosun öldüyü yerdən nərgizlər bitmişdi...

Nərgiz soğanağı zəhərli bəzək bitkisidir. Torpağın üzərində çıxaraq topa halına gəlir, incə uzun, sivri uclu və yastı yarpaqları vardır. Təqribən 50 sm boyundakı bu yarpaqların bəzi növlərdə 1 metrədək uzandığı da olur. Nərgiz çiçəkləri arıların köməyi ilə tozlanır.

Ana vətəni Avropa olan bu bitkilərin növ çoxluğuna İspaniya və Portuqaliyada rast gəlinməkdədir.

Qış aylarında bir tərəfdən soyuq hava, bir tərəfdən də mikroblarla savaşan immuniteti gücləndirmək lazımdır. Xəstəliklərdən qorunmaq üçün həm də sağlam qidalanmaq önəmli şərtlərdən biridir. Orqanizmə faydalı olan qidalardan biri də kələmdir. 

Tox tutma və toksinləri təmizləmə xüsusiyyətləri kələmin pəhriz siyahılarında yer almasını təmin edir. 100 qramında 25 kalori olan kələm, salat, zeytun yağlı tərəvəz xörəyi və şorba olaraq yeyilir. Xüsusilə kələm şorbası yemək həm maye azalmasını təmin edir, həm də tox tutur.

Qış aylarında kələmin süfrələrdən əskik etməmək lazımdır. Tərkibində C, B və E vitaminlərindən əlavə, dəmir, potasium və maqnezium mineralları da olan kələm toksik maddələrin orqanizmdən atılmasına kömək edir. Antioksidant xüsusiyyəti ilə bir çox xəstəliklərdən qoruyur.

Rusiyanın Sibir reqionunda yaşayan insanlar hər zaman möhkəm sağlamlığı ilə seçilir. Rusiyada hətta belə deyim də var — «Sibir sağlamlığı». Sibirlilərin fikrinə görə bunun əsas səbəbi sıx meşələr və təmiz havadır.

Sidr ağacı Sibir meşələrinin rəmzidir. Bu ağac əsl şəfa mənbəyidir. Sidr ağacı havaya müalicəvi fitonsidlər buraxır ki, bu da nəfəsalma sistemini möhkəm və sağlam edir. Ağacın qabığı və iynəyarpağı da müalicəvi məqsədlərlə geniş istifadə olunur. Sidr ağacı faydalı qozu ilə da məşhurdur. Əslində «sidr qozu» kimi tanınan məhsul qoz deyil, sidr ağacının qozasının içində olan toxumdur. Bir belə qozanın içində 150-yə qədər «qoz» var.

Əzgilin tərkibində şəkərlər, meyvə turşuları, C, B qrupu vitaminləri, beta-karotin (A vitamini), fol turşusu, pektinlər, fitonsidlər, büzücü maddələr, çoxlu sayda müxtəlif minerallar (kalium, kalsium, fosfor, dəmir, maqnezium, sink, mis, selin və s.) var.

Əzgil mədə-bağırsaq sisteminin həkimidir. Kal əzgil ishalı müalicə edir, bağırsaqları yığır, dəymiş əzgil isə əksinə, qəbizlikdən azad edir, bağırsaqları çox yaxşı təmizləyir. Əzgil pektinlərlə zəngindir. Bu maddələr orqanizmdə yığılan ziyanlı maddələri (toksinlər, radionukleidlər, ağır metalların duzları və s.) xaric edir. Əzgili uzun müddət ərzində qəbul edən insan orqanizmi əsaslı şəkildə təmizləyə bilər.

Bu meyvənin tərkibində orqanizm üçün vacib olan C, D, P, A vitaminləri, həmçinin, kalium, maqnezium, dəmir, fosfor, kalsium kimi maddələr var. Qreypfrut qanda “pis” xolesterinin miqdarını aşağı salan, damarların kirəçləşməsinin qarşısını alan pektin kimi faydalı maddə ilə də zəngindir.

Yüksək qan təzyiqindən əziyyət çəkənlər üçün qreypfrut olduqca xeyirlidir və müntəzəm bu meyvədən istifadə etmələri məsləhətdir.

Qreypfrutu zəiflik və yorğunluq zamanı yemək çox faydalıdır. Yuxusuzluq, qızdırma, artrit, qaraciyərin funksiyasının pozğunluğu zamanı da qreypfrut çox kömək edir.

Heyvanın tərkibinə A, C və B qrupu vitaminləri ilə kalsium, dəmir, fosfor, mis, kalium, selen, sink və maqnezium kimi minerallar daxildir. O, çox az yağlı və liflərlə zəngin bir meyvədir.

Heyvanın tərkibinə çox güclü antioksidantlar olan polifenolik birləşmələr daxildir. Bu birləşmələr sərbəst radikallarla mübarizə aparıb, qocalma prosesini ləngidirlər. Eyni zamanda ürək-damar xəstəliklərinə və iflic riskinə qarşı qorumanı təmin edirlər. Heyva balla qarışdırılıb istehlak edildikdə kolit, bağırsaq infeksiyaları və qəbizliyin əleyhinə güclü vasitə olur.