Qan-damar sistemi kateqoriyası üzrə məqalələr

Həkimlər miokard infarktının inkişafının əsasən aşağıdakı risk faktorlarını qeyd edirlər:

— yaş fakoru – insanın yaşı artdıqca onda miokard infarktının baş vermə riski də artır;
— əvəllər, xüsusən kiçik ocaqlı miokard infarktının keçirilməsi;

— cinsi faktor. 50 yaşınadək (menopauza-klimaks dövrünədək) olan qadınlarda miokardın infarktı kişilərə nisbətən xeyli az hallarda təsadüf edilir. Buna səbəb bu həddə qədər olan müddətdə qadınların qanında olan estrogen və digər qadın cinsi hormonların təsiri nəcəsində arteriyaların aterosklerotik zədələnmədən qorunmasıdır. Klimaks baş verdikdən sonra qadınlarda bu hormonların səviyyəsi kəskin azalır və nəticədə miokard infarktının baş verməsi ehtimalı kişilərdə olduğu səviyyəyə qalxır. Beləliklə, erkən klimaksın baş verməsi – miokard infarktının risk faktorlarından biri hesab olunur;

— irsi faktor — ən yaxın qohumlarda (ata, ana, nənə, baba, qardaş və bacıda) ürəyin işemik xəstəliyi, miokardın infarktı, beyin insultu kimi xəstəliklərin nisbətən erkən (xüsusən də 55 yaşadək) yaşlarda təsadüf etməsi;

Limfa düyünləri oval və ya yumru formada olan törəmələrdir. Onların ölçüləri 1 mm-dən 2 sm qədər ola bilər.

Limfa düyünləri orqanizmin immun sisteminə aiddir. Onlar mikrobların, infeksiyaların və xərçəng hüceyrələrinin yayılmasına maneə yaradır. Bu düyünlərdə xüsusi hüceyrələr limfositlər yaranır ki, onlar orqanizm üçün yad və təhlükəli maddələr və hüceyrələrin məhv edilməsində aktiv şəkildə iştirak edir.

Orqanizmdə bir neçə limfa düyünləri qruplarlı mövcuddur. Belə ki, limfa düyünlər dirsək büküşündə, qoltuq altında, diz büküşündə, qasıq nahiyəsində yerləşir. Boyun nahiyəsində yerləşən limfa düyünləri baş və boyunu infeksiya və şişlərdən qoruyur.

Qarın və döş boşluqlarında çoxlu sayda limfa düyünləri var. Limfa kapilyarları bütün orqanlarda var.

Bədənin hər hansı yerində limfa düyünlərin böyüməsi və iltihabı bu yerdə problemin olmasından xəbər verir. Adətən limfa düyünün böyüməsinin səbəbi infeksiya, bəzi hallarda isə şiş olur.

Yeni doğulmuş körpənin ümumi bədən kütləsinin 15%-ni qan təşkil edir. 1 yaşında bu göstərici 11%-ə enir. Müqayisə üçün deyək ki, orta yaşlı insanların bədən kütləsinin 7-8%-i qandır. Qanın plazmasnın və hüceyrəsinin əmələ gəlib-formalaşması uşaq orqanizminin embrional inkişafının ilkin mərhələlərindən başlayır. Ana bətnində inkişafın əvvəlində damarların daxili divarında ilkin qan hüceyrələri əmələ gəlir. 3-cü aylığında isə qara ciyərdə müxtəlif yetişmə dərəcəli eritrositlərə rast gəlinir. Bu proses eritropoez adlanır. 3-4 aylığında eritropoez sümük iliyində, danəsiz leykositlər isə dalaqda və limfa düyünlərində əmələ gəlir. Embrional qan yaradıcı orqanlara qaraciyər, dalaq, sümük iliyi ilə yanaşı limfa düyünləri və selikli qişaların limfotik folekulları da aiddir. Danəli leykositlər, eritrositlər və trombositlər ancaq sümük iliyində, danəsiz leykositlər isə dalaqda əmələ gəlir.

Leykositoz leykositlərin sayının artması ilə xarakterizə olunan qanın hüceyrə tərkibinin dəyişilməsidir.
Normada leykositlərin qndakı miqdarı 3,5-8,8×10⁹dir. Leykositoz pataloji və fizioloji ola bilər. Patoloji leykositoz xəstəliklər zamanı, fizioloji leykositoz isə sağlam orqanizmlərdə də yaranır.

Fizioloji leykositozun səbəbləri:

• Qida qəbulu (bu zaman leykositlərin miqdarı 10—12×10⁹yuxarı olmur)
• Fiziki iş
• Hamiləlik

Anemiyalar və polisitemiyalar haqqında anlayış,təsnifatı və ümumi xarakteristikası 

 ANEMİYA (yunanca- anemia- azqanlılıq deməkdir.) klinik-hematoloji sindromlar toplusu olub,əksər hallarda qanda eritrositlərin miqdarının azalması(və ya eritrositlərin ümumi həcminin azalması) ilə birlikdə müşayiət olunan hemoqlobinin konsentrasiyasının azalması ilə xarakterizə olunur.Anemiya termini konkret hər hansı bir termini xarakterizə etmir və anemiyanı əsasən müxtəlif patoloji proseslər zamanı əmələ gələn əsas simptomlardan bir kimi xarakterizə etmək daha düzgündür.

Rezus-faktor (Rh) — insan eritrositlərində olan spesifik zülal olub insanların 85%-nin qanında aşkar edilir (15%-də isə təsadüf edilmir). Birincilər müsbət rezus-faktorlu (Rh+), ikincilər mənfi rezus-faktorlu (Rh-) adlanır.

Əgər atanın qanı rezus-müsbət, ananın qanı isə rezus-mənfidirsə, böyük ehtimal var ki, doğulacaq uşağın qanı rezus-müsbət olacaqdır.
Bu halda ana ilə döl arasında rezus-münaqişə (uyğunsuzluq) yarana bilər. Ananın qanı rezus-müsbət, atanın rezus-mənfi olduqda və ya valideynlərin hər ikisinin qanı rezus-mənfi olduqda, hamiləlik zamanı rezus-münaqişə inkişaf etmir.

Hamiləlik dövründə rezus-münaqişələrin baş verməsinin səbəbi — qanı rezus-müsbət olan dölün qanındakı eritrositlərin, qanı rezus-mənfi olan ananın qan dövranına daxil olmasıdır (bu hal hamiləliyin 7-8-ci həftəliyindən başlayır). Bu zaman ananın immun sistemi dölün qanındakı eritrositləri yad kimi qəbul edərək onlara qarşı xüsusi zülallar — anticisimlər hazırlayır. Bu anticisimlərin məqsədi isə, rezus-mənfi ana üçün yad olan dölün rezus-müsbət eritrositlərini məhv etməkdən ibarətdir. Daha sonra bu anticisimlər cift vasitəsilə dölə keçərək onun eritrositlərini məhv etməyə başlayırlar. Nəticədə döldə və ya yeni doğulmuş uşaqda hemolitik xəstəliyin inkişaf etməsi təhlükəsi yaranır.

Əlbətdə ki, digər xəstəliklər kimi, varikozun əmələ gəlməsinin qarşısını almaq, sonradan onu müalicə etməkdən daha asandır. Varikozun profilaktikası üçün bir sıra vacib məsləhətlərimizi qeyd etmək istəyirik.

Evdə:
— yemək hazırlanması üzrə işlərin əsas hissəsini (məsələn, tərəvəzlərin təmizlənməsi, doğranması və s.) oturaq vəziyyətdə ayaqlarınızı uzadılmış şəkildə kiçik skamya üzərinə qoymaqla icra etməyə çalışın;

— gün ərzində bir neçə dəfə olmaqla, uzadılmış səkildə olan ayaqlarınızın altına balış və ya mütəkkə qoymaqla istirahət edin;

— çarpayının ayqlar uzadılan hissəsini qaldırın: döşəyin altına kiçik yastıq və ya bir neçə qat bükülmüş şəkildə olan ədyal yerləşdirin və ya çarpyının özünün ayaqlar olan tərəfdəki ayaqlarının altına hündürlüyü 5-6 sm olan kiçik dirəklər yerləşdirin;

— əgər sizdə varikoza meyllilik varsa və ya o, inkişaf etməyə başlamışdırsa, isti vannalardan, hamamdan və saunadan istifadə etməyi yadınızdan çıxarın;

Sanqvis (yunanca — haima) maye toxumadır və qan cisimciklərindən və plazmadan təşkil olunmuşdur. Qan cisimcikləri qırmızı qan cisimciklərindən (eritrositlərdən), ağ qan cisimciklərindən (leykositlərdən) və trombositlərdən və ya lövhəciklərindən ibarətdir. Qanın reaksiyası qələvidir və xüsusi çəkisi 1050-1060-dır. Qan embrional həyatın 3-4 həftəliyində, qan damarları kimi, mezenximdən inkişaf edir. Böyüklərdə qanın miqdarı 5-6 litrdir, yəni bədənin ümumi vəzninin 7-8 %-i təşkil edir.
Qana al rəng verən onu təşkil edən eritrositə görədir. Həcmi 1 mm (kub) olan qan damlasında təxminən 4 milyon eritrosit var. Qanın analizi üçün ayrılmış blankda 1 litr üçün hesablanmış norma hüdudları qeyd olunmuşdur: kişilər üçün bu, 4-5x10, qadınlar üçün isə 3,9-4,7x10 eritrosit təşkil edir.

Miokard infarktı zamanı ilk yardım

Miokard infarktı olmasından şübhələnmək üçün ilk əlamət — döş sümüyü arxasındakı (döş qəfəsinin orta hissəsində) kəskin ağrının baş verməsidir.

Miokard infarktı zamanı baş verən ağrı çox güclü olub, bəzən xəncər yarası kimi, bəzən didici, bəzən yandırıcı şəkildə hiss edilir. Bəzən bu ağrı hissiyyatı o qədər dözülməz olur ki, xəstə qışqırmağa məcbur olur.

Ağrı sol qola, çiyinə, kürəyə, aşağı çənəyə, boyuna, kürəklərarası sahəyə də yayıla bilər. Digər bir halda miokard infarktı zamanı ağrı yox, döş qəfəsində narahatlıq — kəskin sıxılma, təzyiq edilməsi, ağırlıq hissiyyatı baş verə bilər. Ağrı bəzi hallarda ürəkbulanma, qusma, soyuq tər, həyəcanlanma, ölüm qorxusu, ürək ritminin pozulması, nəfəs almanın çətinləşməsi, huşun itirilməsi ilə də müşayiət edilə bilər. Ancaq bəzi hallarda insan heç bir əlamət hiss etmədən də miokard infarktı keçirə bilər. Bu, miokard infarktınının ağrısız forması kimi adlandırılır və əksər hallarda uzun müddət ərzində şəkərli diabetlə xəstə olan adamlarda müşahidə edilir.

Hamiləlik zamanı rezus mənfi (rh-) ana və rezus-müsbət dölün (Rh+) arasında rezus-konfliktyarana bilər.

Lazım olan tədbirlər görünmədikdə, belə konflikt ağır fəsadlar verə bilər və hətta uşağın həlak olması ilə nəticələnə bilər.

Bu səbəbdən gələcək ana və ata hamiləliyin planlaşdırılması mərhələsində öz qan qruplarını təyin etməlidirlər.