Düşündürücü hekayələr kateqoriyası üzrə məqalələr

 

Məşhur bir rəssam dünyanın ən gözəl rəsm əsərini çəkmək qərarına gəlir. O, əsərinin mövzusunu tapmaq üçün uzaq səyahətə çıxır. Bir meşənin içindən keçərkən nurani bir adamla qarşılaşır. Ona: “Dünyanın ən gözəl şeyi nədir?” — sualını verdikdə:“İmandır”, -cavabını alır. Rəssam yoluna davam edir. Bir kənddə toy məclisinə gəlir. İzdihamın arasından sıyrılaraq, gəlinə yaxınlaşır və eyni sualı ona da verir. “Dünyanın ən gözəl şeyi məhəbbətdir”, — cavabını alır. O, yenə yoluna davam edir. Bu dəfə müharibədən qayıdan yorğun bir əsgərlə qarşılaşır.

Bir alim var idi. Bir gün bir tələbəsi yanına şikayətə gəldi və “hər dəfə dərsə gəlib-getməkdən bezmişəm, çünki beynimdə heç nə qalmır”- dedi.

 Alim kirli bir səbət götürüb tələbəsinə verdi bir az irəlidəki su quyusunu göstərib: “get o quyudan bu səbəti doldur gətir”- dedi.

Tələbə alimin dediyi kimi etdi. Səbəti su ilə doldurdu, ancaq geri qayıdana qədər səbətdə su qalmadı.

Alim tələbəsini 3 dəfə də suya göndərdi. Tələbə isə hər dəfə səbəti su ilə doldurur, ancaq hər dəfə də boş səbətlə geri qayıdırdı. Boş yerə suya gedib gəldiyini düşünən tələbə, nəhayət, alimin deyəcəyi son sözü gözləməyə başladı.

Alimin son sözü bu idi: Əsas məsələ quyuya boş və ya dolu gedib gəlməkdə deyil, əsas məsələ quyuya gedib, gəlməkdədir. Bax, suya salıb çıxardıqca səbətin də təmizləndi”

Gənc şahzadə taxta çıxan kimi ölkəsini ədalətlə idarə etmək üçün dünya tarixini öyrənmək istədi.
Odur ki, bütün məşhur alimləri saraya topladı və: “Mənə dünyanın tarixini yazın. Mən də oxuyub ölkəmi ədalətlə idarə edim”, — dedi.
Aradan bir il, üç il, beş il, on il, iyirmi il… keçdi, ancaq alimlərdən hələ də səs-soraq yox idi. Şah yenidən alimlərə xəbər göndərdi və dünyanın tarixini soruşdu. Çox keçməmiş alimlər 40 dəvə yükü kitabla şahın hüzuruna gəldilər. Şah kitablara baxdı və: “Mən 40 dəvə yükü kitabı oxuyub qurtara bilmərəm. Yaxşısı budur, siz bunları bir az azaldın”, — dedi.

Yenə aradan bir il, üç il, beş il, on il… keçdi, ancaq alimlərdən bir səs-soraq gəlmədi. Şah yenə alimlərə xəbər göndərdi. Alimlər bu dəfə iki dəvə yükü kitabla şahın hüzuruna gəldilər. Şah yenə: “Mənim bu qədər kitabı oxumağa vaxtım çatmaz. Yaxşısı budur, siz bunları da bir az azaldın”, — dedi.

Yenə aradan bir il, üç il, beş il… keçdi. Artıq şah qocalmışdı. Ancaq yenə də dünyanın tarixini öyrənmək istəyirdi. Yenə alimlərə xəbər göndərdi və dünyanın tarixini soruşdu. Bu dəfə alimlər bir at yükü kitabla şahın hüzuruna gəldilər. Şah kitablara baxdı və:

Bir vaxtlar müdrik bir qoca var idi. Qoca, hökmdarı salamlamaq üçün hər səhər hüzuruna çıxır və: «Məqsədinə çatmaq istəyirsənsə, erkən qalx!»-deyirdi. Hökmdar isə bu sözlərə görə çox narahat olurdu. Çünki gecəni əyləncə ilə keçirdiyi üçün gec yatır, səhər isə gec qalxırdı. Ona görə də qocanın bu sözləri ona həmişə təhqir kimi gəlirdi. Ancaq hörmət etdiyi üçün ona heç bir şey demirdi.
Nəhayət, bir gün hökmdar adamlarına əmr verdi və adamlar qoca səhər saraya gələndə paltarlarını soydular. Qoca evə qayıdıb başqa bir paltar geydi və sonra hər gün olduğu kimi hökmdarın hüzuruna çıxdı.

Bir müəllim bir gün dərsdə şagirdlərinə belə bir təklif edir.
— Bir həyat təcrübəsinə qatılmaq istəyərdinizmi?
Şagirdlər çox sevdikləri müəllimlərinin müəllimlərinin təklifini tərəddüdsüz qəbul edirlər. Müəllim deyir:
— Onda bundan sonra nə desəm edəcəyinizə dair söz verin.
Şagirdlər də razılaşırlar. Müəllim:
— İndi sabahkı tapşırığına hazır olun. Sabah hamınız bir torba və beş kiloqram kartof gətirəcəksiniz.
Şagirdlər bu işdən heç nə anlamamışdılar. Amma ertəsi gün sabah hamısının partalarında torbalar və kartoflar hazır idi. Özünə maraq dolu gözlərlə baxan uşaqları görən müəllim :
— İndi bu günə qədər bağışlamağı rədd etdiyiniz hər bir insan üçün bir kartof götürün və üzərində həmin insanın adını yazın. Sonra isə o kartofları torbalara qoyun.

Bir zamanlar bir yolçu dağların ətəklərində, qalın bir qar təbəqəsiylə örtülü, az istifadə olunan bir cığırla təkbaşına yürüyürdü. Qar daha da bərk yağır, yol gedərək daha təhlükəli olmağa başlayırdı.

Nəhayət, yolçu soyuğa dözə bilməyəcək hala gəldi və yerə yıxıldı. Amma bəxti varmış, eyni yoldan ikinci bir yolçu keçirdi və o birinin durumunu görüncə çox üzüldü. Onu yerdən qaldırdı və özünə gətirəcək bəzi şeylər verdi. 

Daha sonra ilk yolçu yeni gələnin əlini əllərinin arasına aldı və ona olan borcunu həyatda olduğu müddətdə unutmayacağına dair and içdi.

İkinci yolçu xəfifcə gülümsədi və heç nə söyləmədi.

İlk yolçu sonralar evinə çatdıqda, baş verənləri hamıya nəql edəcəyini söylədi. Bu insani davranışı hər tərəfdə danışacaq, gələcəyə qalması üçün yazıya alacaq və şeirlə vəsf edəcəkdi.

 Bir gün Musa əleyhissəlam bir kənddə var- dövləti və səxavəti ilə ad çıxarmış bir adama rast gəlir. Həmin şəxs də onu evinə dəvət edir. Oturub şirin- şirin söhbət edirlər. Söhbət əsnasında həmin şəxs deyir :

 -Malım, dövlətim başımdan aşır. Özüm çox can atmasam da Allah var- dövləti başımdan yağdırır. Qorxuram ki, bu nemətlərin şükrünü edə bilməyim. Həm də mal dövlətim o qədərdir ki, qorxuram onlarla məşğul olmaqdan ibadətə vaxtım qalmaya. Bu qədər var- dövlət Allaha qarşı ibadətimi azalda bilər. Mənə bir məsləhət verin.Neyləyim ki, var- dövlətim getdikcə azalsın?

    Dostunun gündən-günə pisləşdiyini görən biri onu həkimə göstərməyi qərara alır. Həkim xəstəni müayinə etdikdən sonra onun ağacda yarpaqlar saralıb tökülənədək ömrü qaldığını bilidir. Bunu eşidən xəstə dost hər səhər ayılıb pənəcərə qarşısındakı ağaca baxardı.

   Payız yaxınlaşmışdı və ağacdakı yarpaqlar yavaş-yavaş saralıb tökülürdü. Beləcə yarpaqlar hamısı tökülməyə başladı və sonda ağacda yalnız üç yarpaq qaldı, dostu bu üç yarpağında töküləcəyini gözləyirdi, amma yarpaqlar tökülüb getmirdi. Bunun ümidiylə xəstə dost yavaş-yavaş sagalmağa başladı. 
Günlər keçdi və bir gün o ağaca yaxınlaşanda gördü ki, ağacdakı yarpaqlar kağızdandır və bu zaman dostu ona dedi: «Ağacdakı yarpaqları çoxdan külək aparmışdı və mən səndən xəbərsiz ağaca kağızdan xəyali yarpaq düzəltdim, sənin ümidin itməsin deyə.»

Qədimlərdə, hansı şəhərdəsə, ağ saçlı, müdrik bir alim yaşayırmış. Alim biliyini, gücünü, ağlını fərasətli tələbəsindən əsirgəmir, onu oxudurmuş. Günlərin birində, necə olursa, məmləkətin padşahının o qocaman alimə qəzəbi tutur, əmr verir ki, onu şəhərin meydanında daş-qalaq eləsinlər. Əmrə görə bütün şəhər əhli ona bir daş atmalı imiş. Kim atmasaymış, dar ağacından asılacaqmış.

Can şirindir, yetən o qoca alimə bir daş atır. Alim dinmir, haray-həşir qoparmır.

Gözünün biri çıxır, o məğrurluqla susur. Başı yarılır, cınqırını da çıxarmır. Bu ara onun otuz il dərs dediyi tələbə gəlir, Padşah öz taxtından, müəllim isə daş-kəsək arasından ona baxır. Tələbə odla su arasında qalır… Vursun, necə vursun, axı onun sevimli müəllimidir. Vurmasın necə vurmasın, padşah o saat dar ağacından asdıracaqdı. O, çox fikirləşir, axır naəlac qalıb əyilir, yerdən bir qum dənəsi götürüb, yavaşca öz müəlliminə sarı atır. Bu dəm bayaqdan məğrur-məğrur susan o müdrik qoca dəhşətlə elə qışqırır ki, padşah taxtında, adamlar, isə meydanda sarsılırlar. Hamı təəcüb eləyir; nə oldu ki, o belə qışqırdı? Padşah əlini qaldırır, meydana sükut çökür.

 ***

Günlərin birində reportyor hər il keyfiyyət müsabiqələrində yetişdirdiyi qarğıdalı qalib olan fermerdən bunun sirrini soruşdu. Fermer cavab verdi ki, o, hər il ən yaxşı qarğıdalıları qonşularına paylayır, qonşuları da əkin zamanı onlardan istifadə edirlər. Sirr də, elə budur.

Reportyor təəccübləndi:

— Nə üçün belə edirsiniz? Onlar ki, sizin rəqiblərinizdir, onlar da müsabiqədə iştirak edirlər.

Fermer gülümsəyərək cavab verdi:

- Məsələ burasındadır ki, külək tozcuqları mənim sahəmdən qonşularınkina və əksinə aparır. Əgər qonşularda pis qarğıdalı bitsə, tezliklə mənim məhsulum da tərifə layiq olmayacaq. Hansı fermerin sahələrinə daha yaxşı qulluq etməsi isə, artıq tamamilə başqa bir məsələdir.

 Oxşar hadisələr həyatda tez-tez baş verir. Uğur qazanmaq istəyən yalnız özünü deyil, ətrafdakıları da düşünməlidir, onlara da uğura doğru addımlamağa yardım etməlidir. Onların güzaranı yaxşı olsa, sənin də həyatın gözəlləşər. Bu dünyada hər şey bir-birinə bağlıdır.