Düşündürücü hekayələr kateqoriyası üzrə məqalələr

Yəqin ki,məşhur sirk ustası Harri Hudininin adını(onun əsl adı Erik Vays idi) siz də eşitmisiniz.O özü ilə heç bir alət götürmür,yalnız əynindəki paltarla həbsxanaya girir və qapılar bağlı olmasına baxmayaraq, bir saat keçməmiş oradan çıxırdı.

Bir gün Böyük Britaniyadakı kiçik qəsəbələrdən biri Hudinini «qonaq» dəvət etdi.Onu qəsəbənin yeni həbsxanasına apararaq,kameralardan birinə salırlar.Hamıda böyük bir həyəcan var idi.Qapılar bağlananda heç kim onun kameradan çıxacağına inanmırdı.Ancaq Hudininin kəmərində polad bir çubuq var idi və məşhur sirk ustası göstərdiyi bütün nömrələri o çubuqla göstərirdi.

Aradan yarim saat keçmişdi.Artıq Hudininin üzündə əvvəlki ifadə yox idi.Əqrəblər altmışıncı dəqiqəni göstərəndə isə Hudininin üz-gözündən tər axmağa başlamışdı.İki saat başa çatandan sonra birdən Hudininin əlləri boşaldı.O özü də bilmədən qapınin üzərinə yıxıldı.Və qapı öz-özünə açıldı.Halbuki heç kim qapını bağlamamışdı.Qapı yalnız Hudininin beynində bağlı idi.Qapının bağlı olduğunu düşündüyü üçün ,sadəcə olaraq,ona toxunmaq lazım idi.Qapının bağlı olduğunu düşündüyü üçün bunu heç ağlına da gətirməmişdi.

Bəzi Afrika qəbilələrində bir qadın uşaq dünyaya gətirəcəyini öyrənəndə bir neçə yaxın adamı ilə birlikdə səssiz bir yerə gedirlər və o uşağın mahnısını «eşidənə» qədər orada dua edirlər. Qadın mahnını «eşidəndən» sonra isə hamısı bir yerdə(həm də yuksək səslə) o mahnını  oxuyurlar. Bundan sonra isə onlar qəbiləyə qayıdırlar və o mahnını qəbilədə hamıya öyrədirlər. Ancaq bu mahnının ilk «kütləvi» ifası uşaq doğulandan sonra baş verir. Uşaq doğulan kimi bütün qəbilə bir yerə toplaşır və uşağın mahnısını ona oxuyur.

Yazıçı olmaq istəyirdi. Ancaq bu arzusunu həyata keçirəcəyinə çox az inanırdı. Çünki ömrü boyu ancaq dörd il məktəbə gedə bilmişdi. Üstəlik, ailəsi də həmişə səfalət içində yaşamışdı (hətta atası borclarını ödəyə bilmədiyi üçün həbsə də düşmüşdü).

Ən yaxşı tanıdığı şey aclıq idi. Çünki aclığın bütün iztirablarını yaşamışdı.
Uzun “mübarizələrdən” sonra tapdığı yeganə iş siçanlarla dolu bir zirzəmidə boya qutularına kağız yapışdırmaq idi.

Hamının ona güləcəyini düşündüyü üçün hekayələrini gecələr göndərirdi. 22 yaşında ilk hekayəsini göndərəndə də belə düşünmüşdü. Üstəlik, bu hamısı deyildi. Göndərdiyi bütün hekayələr geri qayıdırdı...

“Meydandan çəkilmək” istəyirdi ki, bir gün bir məktub aldı. Redaktorlardan biri hekayəsini bəyəndiyini yazmışdı. O gün sevincindən nə edəcəyini bilmədi. Saatlarla ağlayaraq küçələri gəzdi. Madam ki, hekayəsini bəyənən var idi, deməli, artıq yazmaq olardı. Əslində bu “kiçik diqqət” onun həyatını dəyişmişdi. Əgər o gün o məktub gəlməsəydi, bəlkə də, bütün ömrünü siçanlarla dolu o zirzəmidə keçirəcəkdi...

Bəli, bu, məşhur ingilis yazıçısı Çarlz Dikkens idi. Viktoriya dövrünün ən böyük nümayəndəsi qəbul edilən, əsərləri bütün dünya dillərinə çevrilən Çarlz Dikkens”...

İndi xeyirxah olmağa çalışırsan, çünki ayların sultanı Ramazan ovqatındasan.
Açılan çiçəkləri, göyərən otları belə incitmək istəmirsən. İstəyirsən səxavətini bir az da artırasan, ağsaqqallara, ağbirçəklərə hörmətlə yanaşırsan, nəqliyyatda, metroda ayağa qalxıb nəzakətlə yer verirsən onlara. Qarşılığında: “Allah köməyin olsun!” duasını eşidirsən.
Küçədə, yol kənarında əl açıb dilənən uşaq, ixtiyar qoca görəndə kövrəlirsən, əlini cibinə salıb qarşında açılan əli boş qaytarmaq istəmirsən. Əvəzində yenə: “Allah səni darda qoymasın, Ramazan Sahibi yetsin dadına”, — duasını eşidirsən. Nə qədər məmnun olursan. Çöhrənə təbəssüm qonur, qarşı tərəfə razılıq edirsən, içinə dinclik, rahatlıq hopur. “Bacardığın yaxşılığı əsirgəməmək nə gözəlmiş”,- deyə pıçıldayırsan. Başından gözəl düşüncələr keçir: “Kaş hamı xeyirxah olaydı”.

İndi Ramazan ovqatındasan. Çox səxavətli, mərhəmətli olmusan. Bəs sabah necə, kimsəsizlərə, səndən imdad umanlara qəlbində açdığın xeyirxahlıq qapısını bağlayacaqsanmı?

Nyu-Yorkda yaşayan bir müəllim liseyin son sinfindəki şagirdlərini mükafatlandırmağı qərara almışdı.

Kaliforniya liseylərindəki bir təcrübədən istifadə edərək, şagirdlərini bir-bir lövhəyə çağırdı. Əvvəlcə, şagirdlərinə həm sinif yoldaşları, həm də onun üçün nə qədər qiymətli olduqlarını dedi. Sonra da hər birinə üzərində qızıl hərflərlə “Siz bizim üçün çox qiymətlisiniz” sözləri yazılmış mavi bir lent verdi. Ancaq məsələ bununla bitmirdi. Müəllim bu təcrübənin cəmiyyətdə necə təsir doğuracağını öyrənmək istəyirdi. Ona görə də hər şagirdə əlavə üç mavi lent verdi. Onlar da bu lentlərlə başqalarını “mükafatlandıracaq” və nəticə barədə bir həftə ərzində siniflərinə məlumat verəcəkdilər...

Şagirdlərdən biri yaxınlıqdakı şirkətin vəzifəli şəxslərindən birini “mükafatlandırmış”, yaxasına mavi lent sancmışdı. Sonra da əlavə iki lent verərək: “Sinfimizdə bir layihə həyata keçiririk. Əgər mümkünsə, siz də istədiyiniz bir adamı mükafatlandırın və ona əlavə bir lent verin. Qoy, o da başqasını mükafatlandırsın”, — demişdi...

O gün həmin vəzifəli şəxs acıdilliyi ilə tanınan müdirini mükafatlandırmağı qərara aldı. Müdirinin otağına girərək, “dahi bir insan olduğu üçün” onu mükafatlandırmaq istədiyini bildirdi. Sonra da mavi lenti yaxasına sancmaq üçün icazə verib-vermədiyini soruşdu.

Beş-altı yaşlarında bir oğlan valideynləri ilə meşədə gəzərkən birdən şəffaf sulu çay gördü. O, təmiz sudan içdi, sonra isə əyləncə xatirinə əlinə kiçik budaq alıb çayın suyunu bulandırmağa başladı.

Çayın dibi palçıqlı idi, ona görə də həmin an qum, tökülmüş yarpaqlar və hər cür zir-zibil suyun səthinə qalxdı. Bir az əvvəl dupduru olan çay içmək üçün yararsız oldu. Çayın çirkli suyuna baxmaq oğlanı tezliklə bezdirdi. O, budağı çaya atıb anasının yanına qaçdı. 

Bu ərəfədə uca dağların başında başqa bir oğlan da əlində budaq çayda oynayırdı. Onun da könlündən suyu bulandırmaq keçdi. Lakin çayın dibi daşlı olduğundan budaq qırlıdı və oğlan heç nə əldə etməyərək ordan uzaqlaşdı. Su hələ də saf və təmiz idi. 

Bəzi insanlar da təmiz sulu çay tək xeyirxah və mehriban görünürlər. Lakin bilmədən xətrinə dəysən, görərsən ki, meşə çayından palçıq və zir-zibil qalxdığı tək onun da qəlbindən şübhə, xırdaçılıq, təkəbbür və köhnə incikliklər baş qaldırar.

İşləri heç cür yaxşı getmirdi. Odur ki, dostunun yanına getməyi qərara aldı. Qısa hal-əhvaldan sonra: “İşlərim yaxşı getmir. Heç cür istədiyimi əldə edə bilmirəm. Gördüyüm işlərin çoxu yarımçıq qalır. Nə edəcəyəm, bilmirəm”, — dedi. 
Dostu: 
— Səni narahat edən elə budur? — deyə soruşdu. 
Adam: 
— Bəli, — dedi, — səndən məsləhət almağa gəlmişəm. Bu vəziyyətdən çıxmaq üçün nə etməliyəm? 
Dostu cavab verdi: 
— Sənə bir məsləhətim var. Bu gün evə gedəndə bir kitabxanaya baş çək. Oradan “Nyu-York Tayms”ın 1970-ci il almanaxını al və 930-cu səhifəsinə bax. Orada sənə lazım olan şeyi tapacaqsan. 
Adam dostundan ayrılar-ayrılmaz, bir kitabxanaya getdi. “Nyu-York Tayms”ın 1970-ci il almanaxını tapdı və 930-cu səhifəsini açdı. Ancaq orada ona lazım olan şeyi görmədi.

Bir gün bir alimdən soruşurlar:
— Kimdən nümunə götürək? Alimlərdən, yoxsa tacirlərdən?
— Heç birindən. — deyə alim cavab verir və davam edir:
— Ən gözəl nümunə uşaqlardır.
— Axı, uşaqlar heç nə bilmirlər.
— Yanılırsınız. Uşaqlar hamımıza nümunə olan üç keyfiyyətə malikdirlər. Birincisi,həmişə xoşbəxtdirlər, ikincisi həmişə məşğuldurlar. Üçüncüsü həmişə istədiklərini necə əldə edəcəklərini bilirlər.

Bir vəzir yoxsullara, ehtiyacı olanlara dövlət xəzinəsindən borc pul verir, borc alanlar “Borcumuzu nə vaxt qaytaracağıq?” — deyə soruşanda “Padşahımız öləndə qaytararsınız”, — deyə cavab verirdi.

 Bunu eşidən bir nəfər tez padşahın yanına gedir və deyir: “Qibleyi-aləm, sizin vəziriniz xəzinədən ehtiyacı olanlara borc pul verir, özü də “Padşahımız öləndə qaytararsınız”, — deyir. Deməli niyyəti pisdir ki, sizin tezliklə ölməyinizi istəyir”.
Bunu eşidən padşah vəzirindən inciyir. Ancaq yenə də onu hüzuruna çağırıb, deyilənlərin doğru olub-olmadığını öyrənmək istəyir.

Vəziyyətin nə yerdə olduğunu anlayan vəzir padşahın ürəyini yumşaldan  bu sözləri deyir: “Padşahım, deyilənlər doğrudur. Mən xəzinədən ehtiyacı olanlara borc pul verir, sonra da onlara “Padşahımız öləndə qaytararsınız”, — deyirəm. Ancaq mən bunu sizin ölməyinizi istədiyim üçün yox, əksinə daha çox yaşamağınız üçün edirəm.

Bilirsiniz ki, hər borcluya borcunun vədəsi qısa görünür, vədə tamam olmasın deyə dua edir. Bu, o deməkdir ki, borclular borclarını gec qaytarsınlar deyə, sizin ömrünüzün uzanması üçün dua edirlər. Allah qatında ən məqbul dualardan biri də borclu qullarının duasıdır”.

Universitetdə tələbə olanda yarım gün idman malları satan bir mağazada işləyirdim. Kiçik bir oğlan uşağı  həftədə ən azı iki-üç dəfə bu mağazaya gəlir və almaq istədiyi basketbol topuna baxıb gedirdi.

Mən də müdirimlə onun bu hərəkətinə gülürdük. Çünki mağazadakı ən bahalı basketbol topunu almaq istəyirdi. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, deyəsən, o bu qərarında çox ciddi idi… Bu hadisə demək olar ki, bir neçə ay davam etdi. Hər dəfə də uşaq mağazaya gəlir və basketbol topunun satılmadığını görəndə sevinirdi. Bundan sonra isə onun topu əlinə götürmək, orabura çevirmək və sonra da diqqətlə yerinə qoymaq vaxtı idi...

Nəhayət, bir gün uşaq mağazaya bir ayaqqabı qutusu ilə gəldi. Üzündə böyük bir təbəssüm basketbol topunu almaq istədiyini bildirdi. Müdirim topu yerindən götürdü və asta addımlarla kassaya doğru apardı. Uşaq o vaxt ayaqqabı qutusundakı xırda pullarını sayırdı. Uşağın cəmi 9 dollar 99 sent pulu var idi (Görünür, uşaq, topun üzərindəki “7” rəqəmini “1” rəqəmi kimi oxumuşdu). Müdirim mənə baxıb gülümsədikdən sonra uşağın pullarını diqqətlə saydı və ona: — Düzdür! Tam 9 dollar 99 sentdir, — dedi. Sonra da topu bir torbaya qoyub uşağa uzatdı. Uşaq mağazadan çıxandan sonra müdirimdən niyə belə etdiyini soruşdum. O isə mənə:  — Oğlum, mən bu 60 dolları bəlkə başqa bir yerdən ala bilərəm, ancaq bu uşağın sevincini heç bir yerdən ala bilmərəm, — deyə cavab verdi.