Düşündürücü hekayələr kateqoriyası üzrə məqalələr

Bir nəfər sufi geyimli şəxs yolla gedəndə qarşısına bir it çıxır. O öz dəyənəyi ilə iti vurub yaralayır. İt ağrıdan zingildəyib müdrik Əbu Saidin yanına şikayətə gedir.

İt öz yaralı ayağını göstərib müdrikdən onu nahaq vuran sufi ilə onun arasında hakim olmağı yalvarıb xahiş etdi. Müdrik sufiyə dedi :
— Ey başıboş insan, bu dilsiz məxluqla da belə rəftar etmək olarmı?
— Mənim bir günahım yoxdur — deyə sufi etiraz etdi
— İt özünü mənim paltarıma sürtüb çirk etdi, ona görə də vurdum.

Heç bir şey üçün zaman tapa bilməzsən. Zaman istəyirsənsə, onu yaratmalısan.
Charles Buxton

Bir kişi uşaqlıqda qoca qonşusu ilə çox mehriban idi, onları dost adlandırmaq olardı.

Amma zaman ötür, kollec və digər əyləncələr ortaya çıxırdı, daha sonra isə iş və şəxsi həyat. Gənc insan demək olar ki, hər dəqiqə məşğul idi, onun keçmişi xatırlamağa heç vaxt qalmırdı, o heç yaxınları ilə birlikdə olmaq üçün də zaman ayırmırdı.

Bir dəfə o, öyrənir ki, qoca qonşuları ölüb və qəflətən o xatırlayır, bu qoca ona çox şey öyrədib və ona vəfat etmiş atasını əvəz etməyə çalışıb. Özünü günahkar hesab edən kişi dəfnetmə mərasiminə getməyə qərar verir.

Üç köpək həm özlərini günə verir, həm də söhbətləşirdilər. Birinci köpək fikirli-fikirli dilləndi:
— Köpəkliyin bu çağında yaşamaq həqiqətən möcüzədir. Yerin altında, yerin üstündə və hətta göy üzündə necə rahatlıqla gəzişdiyimizi bir düşünün. Və köpəklərin rahatlığı üçün gerçəkləşdirilən kəşfləri düşünün; gözlərimiz, qulaqlarımız, burunlarımız üçün olanları da…

Və ikinci köpək dilləndi:
— Artıq sənətlərə daha çox meyilliyik. Aya doğru atalarımızdan daha yaxşı ulayırıq. Və suya baxdıqda sudakı əksimizin cizgilərinin daha parlaq olduğunu görürük.

Bir dəfə Zanslı ravvin Xaim pəncərənin qabağında dayanıb küçəyə baxırdı. Yoldan keçən birini görüb şüşəni döydü və onun içəri gəlməsinə işarə etdi. O içəri girəndə ravvin Xaim soruşdu:
— De görüm qızıl kisəsi tapsan onu yiyəsinə qaytararsan?

— Ravvin, — yolçu cavab verdi, — əgər pulun yiyəsinin kim olduğunu bilsəm, düşünmədən qaytararam.
— Sən axmaqsan. – Zanslı ravvin dedi.

Sonra pəncərənin qabağına qayıtdı, daha bir yoldan keçəni çağırdı və eyni sualı verdi.

Bir gün Budda öz şagirdləri ilə bir kənddən keçirmiş. Bu kəndin camaatı Buddistlərin əleyhdarları idi. Onlar Buddanı və tələbələrini əhatəyə alıb buddistləri təhqir etməyə başladılar. Şagirdləri qismən Buddanın yanlarında olması faktı sakitləşdirsə də  onlar da əsəbləşib kənd sakinlərinə cavab verməyə hazırlaşırdılar. Bu vaxt Buddanın özünü aparması həm şagirdlərdə, həm də kənd sakinlərində bir çaşqınlıq yaratdı.

Budda üzünü tələbələrinə tutub dedi:
— Siz məni məyus etdiniz. Bu adamlar öz işlərini görür. Onlar məni öz dinlərinin düşməni kimi görür və ona görə də təhqir edirlər, bu da təbiidir. Amma siz nəyə görə onlara imkan verirsiniz ki, sizi haldan çıxarıb manipulyasiya etsinlər? İndi siz onlardan asılı vəziyyətdəsiniz, azad deyilsiniz…

Solğun üzlü, gözəllər gözəli, insanı məftun edən cavan oğlanla rastlaşanda, o bir dəlixananın bağçasındaydı. Və oturduğu tərəfə addımladım, ona yaxınlaşdım və soruşdum:
— Niyə buradasan?

Və mənə təəccüblə baxdı və dedi:
— Yersiz sualdır, amma yenə cavab verəcəyəm. Atam məni özünə bənzətmək istəyirdi, əmim də. Anam mənim simamda görkəmli atasını görmək istəyirdi. Bacım uzaq dənizlərə yelkən açmış ərinin yolunu davam etdirməyin mənim üçün faydalı olduğunu düşünürdü. Böyük qardaşım atlet olmağımı istəyirdi, eynən özü kimi. Və müəllimlərim fəlsəfə doktoru, musiqi bilicisi və məntiqçi…

Lin Çi söyləyir :
Mən cavan olanda qayıqda üzmək çox xoşuma gəlirdi. Balaca bir qayığım var idi və bu qayıqda tez -tez tək-tənha göldə üzürdüm, saatlarla bu qayıqda qala bilirdim. Bir dəfə gecə vaxtı gözlərimi yumub meditasiya ilə məşğul idim. Gözəl bir gecə idi. Birdən haradansa boş qayıq axın istiqamətində mənim qayığımla toqquşdu. Məndə qəzəb/qeyz baş qaldırdı. Gözlərimi açıb mənim rahatlığımı pozan adamı söyməyə hazırlaşırdım ki, gördüm qayıq boşdur. İndi mənim qəzəbimin çıxış yeri də yox idi…

Əxlaq fəlsəfəsinin yaradıcısı hesab olunan antik dövr yunan filosofu Sokratın şagirdlərini seçməsi qaydası bir qədər fərqlidir. Şagirdlərdən biri, Sokratdan soruşur:

— Bir günlük belə olsa sizdən dərs ala bilmək üçün yanınıza gələn hamıya, nə üçün bir gölməçəyə baxıb nə gördüklərini soruşursunuz? Bu işin sagird olmaqla nə əlaqəsi var? Sokrat isə bu suala belə cavab verir:

— Bu bir imtahandır. Göldə balıqların üzdüklərini söyləyən hər kəsi qəbul edib, dərs verirəm. Lakin, öz əkslərindən başqa bir şey görə bilməyənlər, özlərinə vurğun insanlardır. Göldə öz surətlərini görərlərsə, mənim onlara verə biləcəyim bir dərs ola bilməz…

Bayırda  xırda- xırda aramsız yağış yağır. Ta  uşaqlıqdan bu yağışı sevirəm, ta uşaqlıqdan belə  aramsız, soyuq  yağış  yağanda  sirli bir  qəmə  qərq oluram. Külək  vıyıldayır ,yağış  pəncərəmə  çırpılır.  Hava  tutqun,  bozumtuldur. Özümü  əsir  düşmüş   vəhşi  kimi  hiss edirəm, içimdə  sanki  tənha  bir  yalquzaq  ulayır. Hara isə  qərib-qərib ellərə  getməyim gəlir, qərib-qərib duyğular  içimi  bürüyüb, xəyalım  uzaq bir  şəhərin  küçələrini  gəzir.
O  şəhərin  yağışdan  islanmış  otları sanki  ayağım  altındadır;  pəncərəsinə yağış  çilənmiş  mağazalar,   başı  üzərində  çətir tutmuş  adamlar ,  budaqlarından  su  damcılayan  al- qırmızı  bəzənmiş  quşarmudları...
  Nə  istəyir içimdəki  tənha, qərib  yalquzaq?  Dünyadan  istədiyi  nədir?  Nə  üçün  belə  dərdli-dərdli  soyuq, yağışlı  Moskva  meşələrini, Medvedko  bazarını  xatırlayır? Nə  üçün  həmişə  quru  meyvə  aldığım  o özbək  qadının  siması xatirimdə  belə  əziz  bir  surət  kimi  qalıb ? Nə  çoxdur  Bakıda  bazarlar və  quru  meyvə  satan  qadınlar...
  Nədəndir  könlüm yalnız o  Medvedko  bazarını,  o qadını  istəyir nədən ?
  Nədəndir  ürəyim  belə  dərdli- dərdli  çırpınır; ağlamaq  istəyirəm, lap  elə  bayırda əsən  külək  kimi ulamaq  istəyirəm.
   Nədən  ?  Hara  gedir  bu  günlər,  ömür- gün  niyə  belə  tələsir  axı ?
   Niyə görə  uşaqlığımın  bir  səhnəsi  bu  gün  gəlib  ğözümün  önündən  asılıb;  cəpərə  ayağımı  keçirib  durmuşam, çəpərin  o  üzündəki  Güləsmə  ilə  yumurta  döyüşdürürəm. Nədəndir  ikimərtəbə  daş  evimiz, böyük  bağçamız   xəyalımda  belə  aydın  canlanır?  Hətta  nənəmin  uzun, qara  tumanının  qırçınları, əmim  arvadının  nazik  biləyindəki  qızıl  saat ,əmim  qızının  güllü, uzun,  narıncı  donu  lap  elə  bil  gözümün  qabağındadır.
   Elə  bil, bu  xatirələr  elə  aramsız  yağış  damlalarıdır  xəyalıma  damcılayır. Yağış  güclənir,  xatirələr  çoxalır.
  Ah,  elə  belə  yağışlı  bir  gün  idi;   qızılca  çıxartmışdım  və  anam  məni  bayıra  buraxmırdı; pəncərənin  qarşısında  oturub  bayıra  baxırdım. Elə  o  vaxt  da  içimdə  tənha,  balaca  bir  yalquzaq  var  idi. Və  mən  onda  da  beləcə  darıxırdım,  amma   o vaxt  o  darıxma  hələ  özümə  belə  aydın  deyildi ;  elə  bilirdim  həyətdə  oynamaqdan  ötrü  darıxıram.  Bu  gün  də  həyatımın  həmin  darıxdırıcı,  soyuq ,  aramsız  yağışı  yağır; bu  damlalara  qarışıb   mənim  də  yağmağım,  ağlamağım ,nəyisə  nəql  etməyim  gəlir. Nənəmi  könlüm  istəyir,  Vəfanı  könlüm istəyir,  Güləsməni,  Süsəni  könlüm  istəyir.  Yağışdan  sonra  boy  atıb dada  gələn  qanqal  zoğları  istəyir  könlüm. Bağçamızdakı  beşinci  ağacın  şirin, dadlı  alçaların  duza   batırıb  yemək  istəyirəm. Sonra  da Moskva  düşür  yadıma...Oğlumun  Moskvada  getdiyi  bağça  yadıma  düşür; yeni il  bayramı, Şaxta  baba, Qar  qız  yadıma  düşür,  oğlumun  şeir  deməyi,o günkü  təzə  geyimim  yadım düşür.
  Nədəndir  belə  darıxdırır  bu  yağış məni? Bəlkə, hardasa  keçmiş  illərdə , günlərdə  yaşayan  ruhum bu  yağışda  islanıb  boy  atır, hardasa  uzaq- uzaq  şəhərlərdə ,  kəndlərdə  qalan  günlərim  bu  yağış  damlalarına  qarışıb  xəyalıma  damcılayır. Ya  bəlkə, bu  yağış  mənim  və  mənim  kimi  neçə- neçə  insanın  taleyinə tökdüyü  göz  yaşıdır- zaman-  zaman yaranan, yaşayan, duyan ,  düşünən, həyatla  barışa  bilməyən  insanın. Bəlkə,  Təbiət  də  hərdən ovuna  bilmir,  için-için ağlayır belə?
Mənsə  yağışa  düşmüş ,əzilmiş,  bürüşmüş  bir  çiçək  misalındayam.  Həyatımı  özüm  yox,  bu  yağış  damlaları  idarə  edir. Damlalar  başıma  döyür ,  göz  yaşlarım  aramsız  axıb  bu  soyuq   yağış  sularına  qarışır.  Nə  bilim...

Ayların , illərin , bəlkə  də, əsrlərin  kandarında  durmusan ,qoca   ağac ...Bilmək  olmur,  illər  səndən  o  yanda  qalıb,  yoxsa  bu  yanda.Kötüklərin  çalın- çarpaz  ilmələr  kimidir ,torpağın  sinəsinə  naxış  vurmusan, elə  bil.
      Qəribədir , ağac  nəyə  bənzəyərmiş;- səni  uzun-uzun  illər  yaşayıb  saç-  saqqal  ağartmış  qoca  bir  loğmana  bənzədirəm ;səni   qırçın –qırçın  tumanının  ətəkləri  yerlə  sürünən,beli  azca  bükülmüş  nənəmə  bənzədirəm; səni  neçə- neçə  sınaqlara  sinə  gərmiş,  döyüşdən- vuruşdan  qalib  çıxmış qos-qoca  bir  pəhləvana  bənzədirəm.
       Səni  özü  üçün  bir  dünya  qurmuş, dünyanın  işləklərin  seyr  etdikcə qəribləşmiş,  tənhalaşmış,  öz  sirli və  tənha  dünyasına  çəkilmiş    qoca  bir  şairə  bənzədirəm.