346 saylı marşrut kateqoriyası üzrə məqalələr

Müasirlik çox geniş mövzudur. Hər kəs bunu öz dünyagörüşünə görə bir cür başa düşür, ona görə də fərqli izah edir.  Hər sahədə müasirlik mövcuddur: elm-texnikada, iqtisadiyyatda, mədəniyyətdə, münasibətlərdə və s. Lakin biz məsələyə sosial aspektdən yanaşacağıq. O yerdən ki, hər gün bu və ya digər dərəcədə iştirakçısı və ya şahidi oluruq.

Çox təəssüf ki, bir çox insanlar müasirliyi məhz maddiyyatda görürlər. Məsələn, dövrümüzdə bahalı maşın sürmək müasirlik əlaməti kimi qəbul edilir. Halbuki elə sükan arxasındaca həmin insanın necə müasir olduğunu görmək mümkündür. Məsələn, maşın hər nə qədər bahalı olur olsun, əgər sürücü yersiz şəkildə səs və işıq siqnallarından istifadə edirsə və başqalarının narazılığına və narahatlığına səbəb olursa, o zaman bunun harası müasirlik oldu?

Hələ mən həmin sürücünün lazımsız hesab etdiyi əşyanı elə küçənin ortasındaca aynadan atmasını, tüpürməsini demirəm. Yol hərəkəti qaydalarını pozmaq, nəqliyyat vasitələrinin hərəkətinə maneçilik törətmək, bilərəkdən tıxac yaratmaq, yolu kəsə getmək üçün qarşıdan gələn nəqliyyat vasitəsinin yoluna çıxaraq ədəbsizlik etmək də öz yerində.

Tərbiyəvermə məsələsində geridə qalmışıq
Deyilənə görə, adamlar var ki, gedəcəkləri toy məclislərində çəngəl-bıçağı “avropasayağı” tuta bilmək üçün bir həftə öncədən məşq edirlər. Gah bıçağı sol ələ alırlar, gah da çəngəli. Toy məclisi qızışandan bir müddət sonra isə baş qarışır və hər şey əvvəlki halına qayıdır.
Görüntü ilə heç nə dəyişmir, məsələnin mahiyyəti sənin dünyagörüşün, tərbiyən, həyata baxışın, əxlaqındır. Çəngəl-bıçaq məşqi edən adam, məsələn, evdən çıxanda zibili binanın blokuna qoyub, tələm-tələsik oradan uzaqlaşacaqsa, yaxud gecələr hamı yatan zaman zibili binanın eyvanından həyətə atacaqsa, o da o qədər “müasirdir”. Eləsi var hətta evi təmizləyəndən sonra kağızın arasına yığdığı zibili küçədən keçən insanların başına tökür. Amma cəmiyyət içinə çıxanda tamam başqa cür davranır.

Bir də görürsən, xoş insan təsiri bağışlayan bir nəfər marşrutun sürücüsü ilə, sözün həqiqi mənasında, əməlli-başlı davaya çıxıb. Sürücü naəlac qalıb avtobusu saxlayır. Avtobus uzaqlaşanadək həmin adama diqqət edirsən və görürsən ki, 50 metr məsafənin davasını edirmiş. Nə deyəsən...
 Müasir geyimli bir gənc avtobusda anası yaşda qadına yer vermək istəmirsə, vəziyyətdən çıxmaq üçün telefonu çıxarıb qurdalayırsa, saçına nə qədər “jele” sürtür sürtsün, hörməti olmayacaq.

Metro qapılarını bağlanmağa qoymayan və bununla qəhrəmanlıq etdiyini düşünən “müasirlər” də az deyil. “Eskalatorun üzərində oturmaq olmaz!” xəbərdarlığına baxmayaraq, yayxanan gənc özünü nə qədər xoşbəxt hesab edir, ilahi. Bu da bəzi ailələrimizin tərbiyə məsələsində geridəqalmışlığıdır.
Bu məsələdə, heç şübhəsiz ki, əsas yük valideynlərin üzərinə düşür. Amma insan özündə olmayanı başqasına verə bilmir, gərək ola ki, sən də hədiyyə edəsən...

Tərbiyənin köhnəsi-təzəsi olmur...
Biz övladlarımıza müasirliyi sözlə deyil, əməllərimizlə, onlara nümunəvi tərbiyə verməklə öyrətməliyik. Uşağa bahalı telefon ala bilərik, bahalı geyim ala bilərik, ürəkləri istəyən yerlərdə gəzdirə bilərik, amma öz əməlimizlə, mədəniyyətimizlə, etikamızla, davranışımızla nümunə ola bilmiriksə, onda vay o uşağın halına. Çünki uşaq gözünü açıb evdə nə görürsə, elə də tərbiyə alır. Nahaq yerə demirlər ki, hər uşaq bir ailənin güzgüsüdür. Eləcə də yeniyetmələr, gənclər...

Uşağın, yeniyetmənin, gəncin müasirliyi onun tərbiyəsindədir, aldığı təhsilindədir. Uşağa alınan bahalı telefon sabah və ya birisi gün köhnələ bilər, çünki hər ay yenisi satışa çıxarılır, amma tərbiyə, təhsil köhnəlmir. Tərbiyənin köhnəsi-təzəsi olmur. O, ömürlükdür, ilin hər fəslində, hər günündə, hər saatında işə yarayır. Günlər, aylar, illər ötür və o azalmır, əksinə, kotan torpaq şumladıqca parıldayan kimi, daha da kəsərli olur.
Övlada verilən tərbiyə gələcəkdə onun ətrafında olacaq insanlar — iş yoldaşları, ailə üzvləri və s. üçün də önəmlidir.
Əgər o, müasir, mədəni, tərbiyəli insan olacaqsa, gələcəkdə öz ailəsində də eyni şəraiti yaradacaq. Müdir olacaqsa, öz iş yerində həmin mühiti formalaşdıracaq. Beləcə, bu tərbiyəvi, mədəni mühit daha da şaxələnəcək, daha da genişlənəcək...
İnsan nə qədər savadlıdırsa, nə qədər tərbiyəlidirsə, nə qədər ağıllıdırsa, uzaqgörəndirsə, o qədər də müasirdir. Və ən əsası insan insan olduğu qədər müasirdir.

Mənbə: Zaman Azərbaycan

   Şifahi nitq mədəniyyəti, adi danışıq tərzi, insanların bir-birləri ilə anlaşması və ünsiyyətdə olması, mahnılar, ifalar, adi telefon söhbətləri belə dilin inkişafında mühüm rol oynayır. Bu mənada dünyanin ən qədim və zəngin dilləri sırasında ana dilimizin də öz yeri vardır. Təsadüfi deyil ki, antik ədəbi abidələrimizdən olan “Kitabi-Dədəd Qorqud” dastanlarının dili bu gün də hamını heyran etməkdədir. Hər bir dilin zənginləşməsində isə gündəlik həyatda işlənən şifahi nitq mədəniyyətinin, adi danışıq tərzinin, insanların bir-birləri ilə ünsiyyətdə olmasnın mühüm əhəmiyyəti vardır. Bir sözlə, hər bir insanın söz demək, danışmaq, öz fikrini başqalarına çatdıra bilmək qabiliyyəti onun danışıq mədəniyyətinin göstəricisidir. Bəs biz necə danışırıq? Adi məişətdə, ictimai yerlərdə, işdə, bazar-dükanda rastlaşdığımız insanlarla ünsiyyət qurarkən ana dilimizin gözəlliyini, zənginliyini, şirinliyini, danışıq mədəniyətimizi nümayiş etdirə bilirikmi? İşlətdyimiz sözlərin mənasına, vurğusuna, səsimizin tonuna diqqət yetiririkmi? Axı, ünsiyyət mədəniyyəti insanın digər bütün mənəvi keyfiyyətləri içərisində daha çox diqqət cəlb edir və dinləyənlərdə haqqımızda çox güclü təəssürat yaradır.

Uzun illərdir ki, satışda olan bir çox oyuncaqların uşaqların səhhətinə zərərli olduğu haqqında mətbuatda həyəcan təbili çalınsa da, nə aidiyyatı dövlət orqanları bir tədbir görür, nə istehlakçılar onları almaqdan çəkinir, nə də öz biznes maraqları naminə bütün növ təhlükəli zir-zibili daşıyıb ölkəyə gətirən fırıldaqcı kommersantlar öz əməllərindən əl çəkir. 

 “Ucuz oyuncaq bizə çox baha başa gəldi”
Bu araşdırmanın hazırlanmasına səbəb olan bir hadisəni burada qeyd edərək yazıya başlamağı düşündük.
Bu sətirlərin müəllifinin yaxın qohumlarından olan Arzu adlı bir gənc xanımın uşaqlarına həmişə mümkün qədər ucuz oyuncaq almağa çalışması və heç bir halda məhsulun tərkibi, sertifikatı ilə maraqlanmaması ona və uşaqlarına baha başa gəlib.
Yaxşısı budur, öz dilindən verək:

                                                                                      Dialoq nədir?

— Deyirlər, iqtidarla müxalifət dialoqa gedəcək. Bir məni başa sal görüm dialoq nə deməkdi?

— Dialoq o deməkdi ki, o deyir- bu deyir, o deyir- bu deyir… və  axırda «o» deyir.

 

  Təbriklər

Hörmətli məmur dostum! Böyük məbləğdə rüşvət verib 10- 15 bakılının evinin sökülməsinə və özünə villa tikmək üçün həmin torpağın alınmasına nail olduğunu eşidəndə ürəkdən sevindim. Səni bu münasibətilə təbrik edirəm.

Bakıda qız məktəbi açmaq istəyən Hacı Zeynalabdin Tağıyev əvvəlcə İmperator III Aleksandrdan icazə istəsə də mənfi cavab alır. II Nikolay taxta çıxanda Hacı yenə cəhd edir. 1895-ci ildə Nikolayın tacqoyma mərasimində Zaqafqaziya müsəlmanlarını təmsil edən Hacı Zeynalabdin Tağıyev fürsəti fövtə vermir, çarın xanımı Aleksandra Fyodorovnaya çox bahalı hədiyyə bağışlayır və Bakıda onun adına qız məktəbinin açılmasını xahiş edir. Bu dəfə ox hədəfə dəyir. 1896-cı ildə şifahi, 2 il sonra isə rəsmi razılıq alınır.
Siz əsl məslənin davamına diqqət edin: “Lakin daxildəki düşmən qüvvələr yenə də bu iman və irfan insanına mane olmağa çalışırlar. Naəlac qalan Hacı QARAGURUHÇULARIN hədə-qorxularına son qoymaq üçün Məkkəyə, Mədinəyə, Kərbəlaya, Xorasana, İrana, İstanbula nümayəndələr göndərir. Onlar getdikləri şəhərlərin rəsmi din xadimlərindən imzalanmış və möhürlənmiş sənəd gətirirlər ki, Qurani-Kərimdə QIZ uşaqlarının təhsil almasında heç bir qadağa yoxdur. Müsəlman qızları müasir məktəblərdə təhsil ala bilərlər. Bununla da o, az da olsa CƏHALƏTİN ağzını qapaya bilir.”Bu nə deməkdi? Bu o deməkdi ki, tarix boyu Azərbaycanda elmin-təhsilin qarşısında dayanan İSLAM yox, İslamı tərsə anlayan bir qrup cahil, qaraguruh müsəlman olub. Hardan çıxarıram? — Diqqət edin, qızlar seminariyasını açmaq istəyən bir HACIDIR. Bu hacı inanclı və əqidəli bir müsəlmandı, elə bir müsəlman ki, bu işdə (qızların təhsil işində) tamaşaçı deyil, yaradıcı olmaq istəyir. Və olur. Bundan əlavə, bu hacı nümayəndələr göndərib dünyanın bir çox müsəlman alimlərinin rəsmi icazəsini alır. Onlar açıq-aydın yazırlar ki, Qurana əsasən bunun heç bir eybi yoxdur! Bir də Diqqət edin: Dünyanın müsəlman alimləri yekdil olaraq yazırlar ki, Qurana əsasən qızların təhsil almasının heç bir eybi yoxdu.

İşdən gec çıxanda havaya baxıram, xoşdursa, əlimi belimdə çarpazlayıb yolun qırağı ilə Yasamala doğru üz tuturam, küləklidirsə, acıdırsa, yaxınlıqdakı körpünün sonundakı beton dirəyin arxasına daldalanıb 94 nömrəli avtobusu gözləyirəm. Yolum çox uzaq olmasa da, bəzən elə olur ki, səhər mindiyim avtobusla da axşam geri dönürəm. Avtobusları bir-birindən ayırd edə bilməsəm də, sürücülərin sifəti yadımda qalır. Nədənsə mənə elə gəlir ki, avtobuslar səhər bir cür olurlar, axşam başqa cür. Bəlkə də, bu duyğunun avtobuslarla hər hansı əlaqəsi yoxdur, sərnişinlərin ovqatı ilə bağlıdır.  Səhər sərnişinlər həyəcanlı olurlar, əsəbi olurlar, ucadan danışırlar, axşamsa sakit, həlim, yorğun. Sanki adamlar səhər evdən uşaq şıltaqlığı ilə çıxıb axşam qoca müdrikliyi ilə geri dönürlər, bir gündə bir ömür yaşayırlar.  Səhərlər təxminən eyni mənzərələr diqqətimi çəkir. İki nəfər yanaşı oturub, bəlkə, heç dönüb bir-birinin üzünə də baxmayıblar, hərəsinin də qulağında bir telefon, kiminləsə telefonla danışırlar. Ümumiyyətlə, yol gedərkən telefonla danışmaq geniş yayılıb, xoşumuza gəlir, xüsusilə də, avtobusda. Bilimirəm yol boyu öz başını qatmaq üçündür, başqallarına göstəriş üçündür, ya həqiqətən də, o zəngə ehtiyac var…

Gənə, bilirsiniz, kakoy malenkiy parazit?!
Bu, o deməkdi ki,… paloçka razvivayetsya və miningit xəstəliyi tutur… Belə bir primer gətirəcəyəm… Və burda çyotki qran olmalıdı: bu, nə gənədi? Bu gənələr belədi ki, bunların ayağları da var. Bunlar yaşıyırlar — produkt jiznedeyatelnosti var. To yest bunların taksinlər də var… Və ən pisi budur ki, əgər samoleçeniye gedirsə, yaxud da neprofessional, bu, sıxılırsa, demək, sıxanda ətrafını zədəliyirsən… Onla yolxamaq çox xasandı. Bəzilərdə qızartı bir az burun nahiyədə qızartıdır… Onunnan kutarmaxda böyük adamda səbir tələb eliyir… Biz uje, bilirsinizimi… dəhşətli bir kartina yaranır. Sabahları, bilirsinizimi, bizdə qruppa riska var. Spesifik qruppa riska var, hansı ki, gənə yaratmax üçün şərtlər var orda… Siz onu portağal kimi, apelsin deşiklər kimi görürsünüz.

Fikirləşirəm ki, Azərbaycan tarixi boyu neçə böyük şəxsiyyətlər gəlib keçmişdir… Heyif ki artıq uzun müddətdir ədəbiyyatımız belə kəsərli sözlü şəxsiyyət görmür daha… Maraqlı olacağını düşünürəm
 

1. Atı atın yanına bağlasan- xan görüb deyər, Birini bağışla mənə.
2. Ata malı olan yerdə özün qazandığın haramdır.


3. Adamın ölümü bikarların bayramıdır.
4. Ata və arvada etibar etmə — hər ikisini qat tövləyə və qapısını bağla.
5. Ac toyuq yuxusunda plov görər.
6. Açıq kağız ac qalmaz – küçələrimizin tozuna Allah bərəkət versin.

Düzü, topiki necə adlandırım bilmədim, naəlac qalıb, məhz bu cür «Müasir təhsil sistemimiz» adlandırdım. Daha nə yazmaq olar? Müasir tupoylaşma sistemi deyə bilməzdim ki? 90- cı illərdə, bəlkə daha əvvəl də olmuşdu( mən bu dönəmi xatırlayıram) məktəblərimizdə, eləcə Universitetlərimizdə müəllimə «hörmət etmək» dəbi yayılanda, bunun müasir texnika, internet, komputer və s kimi inkişaf edəcəyi heç ağlıma gəlməzdi. Yadımdadı 96-98 -ci illər idi, sinifdə uşaqlarla yığışıb, sevinə- sevinə keçmiş «Baksovet», indiki "İçəri şəhər" metrosunin qarşısında gül köşkü vardı, ora müəllimimiz üçün gül almağa yollandıq, həvəslə, uşaq saflığı, məsumluğu ilə müəllimimizi bayram münasibəti ilə təbrik etməyə tələsirdik. Nə başınızı yorum gül buketini sinfə gətirdik, bir-birimizin üzünə baxa- baxa ki, indi müəllimimizi sevindirəcəyik, müəllim heç başını qaldırmadı, biz də ürəyimizə pis heç nə gətirmədik.

Ah Abituriyent! Abituriyent! Çoxları bu adı daşımağa məcbur olurlar. Bu adı daşımağa məhkumdurlar. Neyləsinlər? Əlacları nədi? Getməsələr evdə günləri qara olacaq, valideyn tənqidinə, ailə və ictimai qınağa düçar olacaq. Ən yaxşısı elə YVG eləyəsən. Abituriyentlərin bir çoxu bir — birinə elə bunu məsləhət bilirlər- Yola Ver Getsin. Özünü oxumuş kimi göstər — bəsindir. Mama otağa girdi ciddi sifət al, guya dərin düşüncəyə qərq olubsan, sonra özünü məşğul apar guya bir misalın üstündə iki saatdı baş sındırırsan, riyaziyyatın atasısan, müəllimin sənin yanında söz deməyə çəkinir ki, birdən səhv tutarsan onda, bağ belə, bostan belə. Elə ki, gördün mamanın başını yastığa qoydun dayy səni bir müddət narahat eləyən olmayacaq. Kef elə də facebookda. Ən krutoy statusları yaz ki yazasan, like gəlsin.