Kino kateqoriyası üzrə məqalələr

Dünyada cizgi filmlərini sevməyən bir uşaq bəlkə də yoxdur. Nəinki uşaqlar, hətda böyüklər də cizgi filmlərini izləməyi sevirlər. Hər şeyin bir yaranma tarixi və yaradıcısı olduğu kimi cizgi filmlərin də tarixi vardır. Cizgi filmi adından da göründüyü kimi, “çizmək, şəkil çəkmək” sözündən meydana gəlib.

İlk cizgi filminin tarixi də belə yaranıb. Şəkillər əllə çəkilib, ard-arda dəyişdirilərək, çəkilmiş şəkillərdəki obrazların hərəkəti təmin edilib. Müasir texnologiyadan xeyli geridə qalan stop-motion (stop-moşn) texnologiyasından istifadə edilərək ilk cizgi filmləri yaranıb.

Zaman və məkan
Rejissorluqda ilk təəssürat zaman və məkanla bağlıdır. Məkan qəhrəmanın şüurunu müəyyənləşdirir. Təəssüflər olsun ki, bu gün çoxları buna əhəmiyyət vermir. Əgər dahiləri – Pudovkin, Dovjenko, Koppala və ya Çaplini – xatırlasaq, onların məkana necə yanaşdıqlarını anlayarıq. Məsələn, Dovjenkoda bu məsələ insanla təbiət arasındakı dialoqla birbaşa əlaqəlidir. Səssiz kino olmasına baxmayaraq, ölüm ayağındakı qoca ilə yaşamalı olan uşaq arasındakı münasibətlər təbiət prizmasından göstərilib. Təbiət hərfi mənada kadrlarda iştirak etməsə də, onu insanla zaman arasındakı təbiilikdə hiss etmək olur. Tutalım, toy mərasimi – bu hadisədir, amma həm də hadisənin inkişafına çalışan ayindir.

Film strukturunun kino dilindən asılı olduğunu anlamaq vacibdir. Əhvalat onun sayəsində ya nizamlı, ya da kaleydoskopik şəkildə düzülür. Xatırlayıram ki, mən öz dilimi ilk filmimin çəkilişi vaxtı tapdım. Hadisə uzun dəhlizi olan nişan mərasimi zalında cərəyan edirdi. Ora aktyor olaraq oğlan uşağı yerləşdirib, onun ardınca da kameranı divar boyu qaçırtdım ki, kadr havasını dəyişsin. Bir müddət keçəndən sonra anladım ki, lazımlı effekti almaq üçün gərək bucağı dəyişəsən. “Durnalar uçur” filmini xatırlayırsınızmı?

Hər insan öz həyatının rəssamıdır. Hansı rənglərdən daha çox istifadə edərsə həyatı da o rənglərə bürünər. Monoton həyat, sosial çətinliklər, şəxsi problemlər insan həyatını boz rəngə çevirir. İnsan özü də həyatında başqa bir rəngin olmadığına inanmağa başlayır. Ətrafındakı gözəllikləri; yaz yarpaqlarının yaşılını, payız xəzanının al-əlvan rənglərini, günəşin parlaq sarısını, göy qurşağının 7 möcüzəsini görmür və ya görmək istəmir. Günəşli gündüzlər onlara bozumtul, cansız görünür və beləcə günlər, aylar, illər ötür.

İnsanın real həyatını həbsə salmış internet və texnologiyanın da bu rəngsizlikdə rolu var. Sanki o, əlində pozan vasitəsilə insan həyatının al-əlvan rənglərini silib sadəcə boz rəngi pay saxlayır. Təbii ki, bunu hər kəsə aid etmək olmaz. Amma real aləmdən uzaqlaşmış, həyatını yalnız virtuala bağlayan insanlar da az deyil. Onlar üçün real həyat boz, virtual həyat isə rəngarəngdir. Səmalarda uçan çərpələnglər yox olub, məhəllələrdə futbol, voleybol, ortadaqaldı oynayan uşaqlar elə bil azalıb.

Ataları da bağışlasaq, nə qalardı geriyə?  
Zvyaqintsevin lentə aldığı debüt film, yaradılış tarixinin köhnə hekayələrindən biri, yaşam davam etdikcə də var olacaq olan, atalar və oğullar polemikasıdır. Kamerasını, aid olmadığı evinə on iki ildən sonra qayıdan atanın, (bir digər adla, İsanın) ona inananlarla, (Andreyin) inanmaqla inanmamaq arasında qalanların, (axır ki ana modelinə çevirilən Maqdalenanın) həmçinin də inanmamaq haqqından istifadə edənlərin (İvanın) əlaqələrinə çevirən Zvyaqintsev, dört min illik tarixi səhnəni, Rusiya reallığı və yeniyetməlik dövrünün natamam illəri üstündən, metafora qaçmadan, melodram tələsinə düşmədən, bütün çılpaqlığıyla təhlil etməyə çalışır

Filmin açılış sekansı, iki qardaş arasında illərcə yaranmış uçurumun (konfliktin) qısa məzmunudur: Təxminən əlli və ya altmış metrlik hündürlükdən gölə atılan uşaqlar, yaratdıqları bu şounu qorxaqlıq və cəsarət tərəzisində ölçürlər. Uşaqlıq və yeniyetməlik çağlarının dəyişilməz, (xatırlayın: qaçış sırasında arxada qalmağın kişilik hesab edilmədiyi illər) qaydaları onlar üçün də keçərlidir: Qüllədən gölə tullanmağı bacarmayan qorxaqdır.

ABŞ Böyük depressiya dövründədir. Hər yerdə aclıq və yoxsulluq hökm sürür. İnsanlar pul qazanmaq və bir parça çörək üçün hər şeyi etməyə hazırdır. O cümlədən, günlərlə davam edən rəqs marafonunda iştirak etmək və marafonun sonunda veriləcək 1500 dollar mükafatı almaq üçün ölkənin müxtəlif yerlərindən gəlmiş cütlüklər arasında ölüm-dirim mübarizəsi gedir.

Kaliforniya sahillərində təşkil edilən marafonun qalibi isə yalnız bir cütlük ola bilər. Bütün ümidlər təsadüfən yarışmada tanış olan və birlikdə iştiraka məcbur edilən Robertlə Qloriyayadır. Robertin uşaqlıq xatirələrinə həkk olunmuş babasının yorulmuş atı güllələməsi səhnəsi isə filmin sonunda onun özünün Qloriyanı güllələməsi epizodu ilə üst-üstə düşür. Söhbət 1969-cu ildə çəkilmiş “Yorulmuş atları güllələyirlər” filmindən gedir…

Tarixin müəyyən dönəmində Hindistan kinosunun vahid ailəsinə daxil olan Pakistan kinosu Hindistan dini mənsubiyyətinə görə ikiyə bölünəndən sonra öz adını İslamla şərəfləndirib Pakistan İslam Respublikasının kinosuna çevrildi. Beləliklə, Bollivud kino sənayesindən ayrılıb, Lahorda özünün Lollivud kino sənayesini yaradan Pakistan ötən əsrin 60-cı illərinin sonunda ekranlara “Sayxa” filmiylə təşrif buyuranda sadə statistik tamaşaçı Pakistan-Hindistan münasibətlərindən xəbərsizdi.

Belə ki, o dövr ekranlarda heyranlıqla tamaşa etdiyimiz hind filmləri kimi, mentalitetimizə uyğun abır-həyasıyla seçilən “Sayxa” elə hind filmi kimi də yaddaşlarımızda qaldı. Əgər bu gün internetə girib “Sayxa” haqda məlumat almaq istəsəniz, yenə də çaşıb qalacaqsınız. Çünki bəzi yerlərdə o hind, bəzilərində isə Pakistan filmi kimi təqdim olunur. Ancaq, bununla belə, Pakistan kino tarixinin elə bir dövrü olub ki, Pakistan kinosunun Hindistan, hind kinosunun isə Pakistanın kino ekranlarına çıxarılmasına qadağalar qoyulub. Yəni ölkələri arasında gedən müharibələrin ağrı-acısını kino sənətkarları da çəkməli olublar. 70-ci illərdə hind kinosu onun pakistanlı pərəstişkarlarına pirat yoluyla çatırdı.

Sovet hakimiyyəti dövründə Rusiyanın nəhəng kino sənayesinə milyonlarla dollar investisiya yatırılmışdı.
Bu gün həmin filmləri xüsusilə köhnə nəsil təkcə sevgiylə xatırlamır, həm də filmlərdə rol alan aktyorları əsrin ən yaxşı sənətkarları kimi qiymətləndirir. Bu filmlərdəki bir çox uğurlu və hazırcavab deyimlər müasir rus dilinə inteqrasiya edib. Oxucularımıza sovet mədəniyyəti və irsini təşkil edən ən yaxşı 10 filmi təqdim edirik.

“Yuxarı” (“UP”) animasiya filmi təkcə uşaqların deyil, böyüklərin də həvəslə və maraqla izləyə biləcəyi ekran əsəridir. “Pixar Animation Studios”un çəkdiyi sayca 10-cu tammetrajlı 96 dəqiqəlik filmdə 78 yaşlı Karl Fredriksenin çoxdan arzuladığı macəra axtarışına çıxmasından, bunun üçün ideyalar sərhədini aşan “uçan ev” hazırlamasından və Cənubi Amerikada Cənnət şəlalələrinə yol almasından bəhs edir.

175 milyon dollarlıq büdcəsi olan filmin rejissoru Pit Dokter hətta zarafatla izləyicilərə “Xahiş edirəm, animasiyaya baxdıqdan sonra heç kəs belə bir ev hazırlamaq fikrinə düşməsin” deyib…

Qulağıma ən çox xoş gələn sözlər “Buyurun stola” kəlməsidir, – əndəluslu özünü xoşbəxt hiss edəndə, onun gözləri yaşla dolur, nə etmək olar, Əndəlus qəlbi belədir.

Gənclikdə mən Parisdə «Piqmalion» adlı musiqi mağazasının rok-musiqi bölməsində vallar satırdım. Bir dəfə mən və dostlarımdan biri Cimmi Hendriksin (Jimi Hendrix) Band of Gypsys sədaları altında dəli kimi rəqs edirdik. Bizə klassik musiqi şöbəsinin xanım rəisi – uşağından ayrı düşmüş ana yaxınlaşıb və mənim sevincdən necə şölə saçdığımı görüb, olduqca təəccüblü bir şey dedi, bu sözlər heç zaman yaddaşımdan silinməyəcək: «Çox güman ki, sizin uşaqlığınız çox xoşbəxt keçib».

Bütün insanlar istəyirlər ki, onları sevən olsun. Şükür Allaha ki, məni sevənlər var.

1. ”Yağış adam”ı filmində rol alan aktyor Dastin Hofman filmdə kazino səhnələrində olan fasilələr zamanı qumar oyunlarına qoşulurmuş. Buna görə də filmin prodüseri ona nəzarət etməsi üçün xüsusi adam təyin etmişdi.

2. “Gözəlçə” filmində aktyor Riçard Gir pianoda ifa etdiyi musiqini özü bəstələyib.

3. Yaratdığı obrazı daha da canlı etmək üçün aktyor Arnold Şvartsneqqer “Terminator” filmi müddətində gözünü qırpmayıb. O, filmdə robort obrazını canlandırıb.

4. Aktyor Cim Kerri “Karib dənizinin quldurları” filmində ona təklif olunan Cek Sərçə obrazından imtina edib. Film hələ də rekordlar qırmaqda davam edir.

5. “Ferris Büller tətil götürür” filmində rol alan Çarli Şin narkoman obrazını canlandırmaq üçün iki gecə yatmayıb.