Marketinq kateqoriyası üzrə məqalələr

Gizli marketinq reklamın ən effektli növlərindən biridir. Bu, ilk növbədə, insanın onu reklam kimi qəbul etməməsi ilə bağlıdır. Bəzən gizli marketinqi viral və partizan marketinqi ilə səhv salırlar, lakin ümumi oxşarlığa baxmayaraq, onların bir-birindən fərqli üç müxtəlif marketinq növü olduğunu başa düşmək lazımdır.

Sadə dil ilə desək, gizli marketinq hər hansı bir məhsul və ya xidmətin reklam mənbəyindən ötürülməyən reklamıdır. Başqa sözlə, belə informasiyanı eşidən insan onu reklam kimi deyil, həqiqət kimi qəbul edir.

“Reklam olmayan mənbələr” dedikdə isə bu adi insanlar, həmçinin görməkli alim, vəzifəli şəxslər və ya məşhur insanlar ola bilər. Bu informasiya reklam çarxları ilə deyil, məsələn, adi müsahibə vasitəsilə təqdim olunur.

Qəhrəman Kazımov — “Azerfon”un Marketinq üzrə direktoru. Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasında “Biznesin idarəedilməsi” ixtisası üzrə bakalavr, Mərkəzi Avropa Universitetində “İqtisadiyyat” ixtisası üzrə magistr pilləsində təhsil alıb. Eyni zamanda Stokholm Texnologiya Institutunda “Telekommunikasiya” üzrə təhsil proqramının məzunudur.
Telekommunikasiya sahəsində 10 illik təcrübəyə malik beynəlxalq səviyyəli mütəxəssisdir. Kommersiya strategiyası, istehlakçı marketinqi, qiymət siyasəti, müştəri dəyərinin idarəedilməsi, məhsul və xidmətlərin idarəedilməsi, biznes analitikası kimi sahələrdə ixtisaslaşıb.
Q.Kazımov müxtəlif iri layihələri icra edib.  Bunlara mobil nömrə daşınması, konturdan manata keçid, müştəri itkisinin proqnozlaşdırılması modelləri, kampaniyaların avtomatik idarə edilməsi sisteminin qurulması, istehlakçıların loyallıq proqramlarının qurulması kimi layihələri göstərmək olar.

Bir çox insanlara “reklamın növü” nə deməkdir sualı ilə müraciət etsəniz, onların hamısı bunun reklamın çatdırılma üsulu olduğunu söyləyəcəklər (məs. televiziya reklamı, radio reklamı və s.). Lakin marketinqdə reklamın növü göndərilən məlumatın ilikin “fokusuna” aid edilir və aşağıdakı kateqoriyalardan birinə uyğun olur:

Məhsul-oriyentasiyalı reklam
Reklama çəkilən xərclərin əksər hissəsi biz toplam halda şirkətin məhsulları adlandırdığımız malların, xidmət və ya ideyanın satışına dəstək vermək istiqamətinə yönəldilir. Əksər hallarda məhsul reklamının məqsədi hər hansı bir məhsulun hədəf auditoriyanın gözündə yüksəldilməsindən ibarətdir. Marketinq mütəxəssisləri bu işin öhdəsindən sadəcə məhsul barədə məlumat verən zəif yanaşmadan tutmuş reklam olunan məhsulu digər rəqib şirkətlərin məhsulları ilə bilavasitə müqayisə edərək (müqayisəli reklamçılıq) müştəriləri məhsulun keyfiyyətinə inandıraraq onlara zorla sırımaq (inandırıcı reklamçılıq) məqsədilə mübaliğəli çıxışlara qədər bir neçə yolla gələ bilərlər.

Sonsuz sorğular və yeniliklər müştərini şirkətinizdən uzaqlaşdıra bilər. Və bu zaman xidmətlərin genişləndirilməsinə edilən xərclər özünü doğrultmayacaq.
 
Hər kəs bilir ki, xidmət müştərinin qorunub saxlanılması zamanı vacib tərkib hissələrindən biridir. Müştəriyə sadəcə məhsul satmaq azdır. Məhsulunuzun növbəti dəfə satışını, zəmanətli təmiri, müvafiq məhsul və xidmətlərin satışını, qarışıq məhsul satışını təmin etmək lazımdır. Bir sözlə, müştərini brend və şirkətinizin tərəfdaşına çevirməyə nail olmaq gərəkdir. Bütün bu tapşırıqları bir qayda olaraq müştəriyə xidmət həll edir. Biznes müştəri davamiyyətinə nail olmaq üçün qulluq məsələsinə əhəmiyyətli pul yatırır. Bəs bu həmişəmi yaxşı haldır?

Bir çox sahibkar və rəhbər şəxslər reklam kampaniyasından nisbətən az gəlir əldə edirlər, halbuki bu gəlirin miqdarı daha çox ola bilər. Bunun səbəblər isə bəzən çox sadədir və ilk növbədə məhdud inanclarda gizlənib:
— Reklam kreativ olmalıdır inancı;
— Reklam kreativ olduqdan sonra gəlir həddindən artıq çox olacaq;
— Reklam kreativ olduğundan onu daim yeniləmək lazımdır;
— Reklamları mümkün qədər çox adam görməlidir (Axı o kreativdir, insanlar onun sehrinə düşəcək!…);
— Reklamı ancaq reklam mütəxəssisləri bacarır;
— Ən gülünc inanc: “Biz özümüzü reklam edirik” və yaxud “Biz öz məhsulumuzu reklam edirik”.

Əminlik
Potensial müştərilər satıcının səsindəki əminliyə xüsusi diqqət yetirirlər və təbii ki, bu satış prosesinin uğurla nəticələnməsinə böyük təsir edir. Xüsusilə də, bu amil müştəri ilə telefon danışığı zaman çox mühümdür. Belə ki, bu zaman müştəri sizi canlı olaraq görmədiyindən onda etibar hissi səsinizdəki əminliyə uyğun olaraq formalaşır. Əgər özünüzə əminsinizsə, müştərilər də sözsüz sizə etibar edəcəklər.
 
Səhvlərdən dərs çıxarmaq
Bütün sualların cavabını bilməlisiniz deyə bir qanun mövcud deyil və təbii ki, səhvlərə də yol verəcəksiniz. Müştəri ilə telefon danışıqlarınızdan öz təcrübənizi yaxşılaşdırmaq üçün bir vasitə olaraq istifadə edin.

Reklam bizi hər yerdə əhatə edir. Reklam nümayəndələri davranışınıza təsir etmək üçün istənilən vasitədən istifadə etməyə hazırdırlar. Bu təsirə qarşı gəlməyə çalışmaq – öz müstəqilliyinizi, seçim haqqınızı və pulqabınızı qorumaq deməkdir. Lakin bunu etmək heç də həmişə asan deyil.
 
Hər gün, hər saat, hər dəqiqə beynimiz tonlarla reklam məlumatı ilə yüklənir. Müasir reklam sənayesi uğurla bizim üstünlüklərimizi, arzularımızı, fikirlərimizi, son nəticədə isə davranışımızı idarə edir. Adi “kiçik insan” bu təsirlərə necə qarşı gələ bilər?

Evangelizm – marketinqin “qulaqdan qulağa” şəklində genişlənən formasıdır. Bu zaman hər hansı bir şirkətin məhsul və yaxud xidmətinə qarşı böyük inama sahib olan evangelist müştəri digər potensial müştəri qismində olan şəxslərə həmin məhsulu almağı və yaxud xidmətdən yararlanmağı məsləhət görür. Belə müştərilər könüllü şəkildə brendin tanınmasında iştirak etmiş olur.

Bəzən marketinqdə evangelizm və partnyor marketinqi bir-biri ilə səhv salınır. Lakin unutmaq lazım deyil ki, partnyor proqramlar bu tanınmanı pul qarşılığında və yaxud məhsul qismində etməyə razıdırlar.

Heç kimə sirr deyil ki, alıcıların loyallığını qazanmaq bir qədər çətindir. Bunun üçün çox və gərgin işləmək lazımdır. Lakin bu hələ kifayət etmir: müştərini necə qoruyub saxlamağı, onu necə “daimi” etməyi bacarmaq və onun sizə dəfələrlə yenidən geri dönməsinə nail olmaq lazımdır.

Stabil keyfiyyəti qoruyun
Stabillik dəyişməz olaraq müştəriləri cəlb edən amillərdən biridir. Onlar sizin mağazanıza gəldikdə və yaxud sizin xidmətinizdən yararlandıqda məhz istədikləri məhsul/xidmət ilə qarşılaşacaqlarına əmin olsalar mütləq olaraq vəfalı müştərinizə çevriləcəklər. Məsələn: dünyanın istənilən ölkəsində McDonalds restoranına getsəniz, burgerin dadı eyni olacaq. Bu standartlaşdırma və stabil keyfiyyət etalonudur.

Klassik marketinqdə marketoloqlar üçün ən vacib amil yeni müştəriləri tapmaq idi. Onlar bütün güclərini, mövcud müştərilər ilə əlaqələrini inkişaf etdirmək yerinə, yeni müştərilər əldə etməyə sərf edərdilər. Əldə edilən hər yeni müştəri böyük bir sevinclə qarşılanardı. Xidmətdən yararlanan əvvəlki müştərilərə isə daha az xidmət edilirdi.

Bu gün vəziyyət (müasir marketinq) isə keçmişdə olanın tam əksidir. İndiki müəssisələrin əsas məqsədi, var olan müştərilərin müəsisəyə bağlı qalmalarını təmin etmək və edilən iş həcmini genişləndirməkdir.