Ədəbiyyat kateqoriyası üzrə məqalələr

Skripka ustası Amedeo Torti arvadı ilə birlikdə qəhvə içirdilər. Uşaqları artıq yatırtmışdılar. Hər ikisi də, çox vaxt olduğu kimi, sakitcə oturub danışmırdalar. Birdən-birə arvad dedi: “İstəyirsən sənə bir söz deyim?.. Bu gün səhərdən ürəyimə qəribə bir şey damıb… Elə bil bu axşam Appaşer bizə baş çəkməlidir”.
“Belə şeyləri heç zarafatla da dilə gətirmirlər!” — deyə əri acıqlı tərzdə cavab verdi.
İş onda idi ki, onun köhnə ürək dostu skripkaçı Toni Appaşer artıq iyirmi gün idi ki, vəfat etmişdi.
“Bilirəm… bilirəm ki, dəhşətdir” — deyə arvad söylədi, —”ancaq, bu nə fikirdisə, mən ondan heç cür azad ola bilmirəm”

Bütün bunlar müharibə başlamazdan öncə baş verib. Pereqrinlər qəlyanaltı edirdilər. otaqda yalnız ikisi idi. Böyük bir masanın arxasında əyləşmişdilər. otağın divarlarına Corcun nənə-babasının şəkilləri vurulmuşdu. Eşikağası səhər poçtunu gətirdi; polkovnik üçün bi neçə kağız, işlə əlaqədar məktublar, “Tayms” qəzeti və polkovnikin arvadı İv üçün kiçik bir bağlama var idi. O, məktublara nəzər yetirdi və sonra “Tayms”I açaraq oxumağa başladı. Onlar yeməklərini bitirib, masadan qalxdılar. Kişi gördü ki, arvadı hələ də bağlamanı açmayıb.
— Nədir o elə? — soruşdu.
— Heç, kitablardır.
— Olar açıb baxım?
— Necə istəyirsən.

Qəlbidəki boz-xovlu qış dumanı Salinas vadisini həm göydən, həm də dünyanın qalan hissəsindən ayırmışdı. Qapaq kimi hər tərəfdən dağların üstünə çökmüş duman böyük vadini ağzıbağlı qazana çevirmişdi. Geniş düzəngahlarda kotanların dərin şırımlarda ardıcı qara torpaq metal kimi parıldayırdı. Salinas çayının eninə düzülən dağətəyi fermalarda sarı kövşənlər sanki solğun və soyuq günəş şəfəqlərində çimmişdilər, amma dekabrda vadidə günəş şəfəqləri olmur. Çay boyu uzanan sıx söyüdlüyün sarı yarpaqlarıydı belə parıldayan.
Ətraf sükut içindəydi, nəsə gözlənilirdi. Hava soyuq və zərifdi. Cənub-qərbdən əsən külək elə gücləndi ki, fermerlər yaxşı bir yağış yağacağına ümid elədilər, amma dumanla yağış eyni vaxtda gəlmir.

Əzizim Anna:

Mən demişdim, insanları tiplərə bölmək olar? Əgər demişdimsə icazə ver dəqiqləşdirim — hamısını yox. Sən şübhələnirsən, mən səni heç bir tipə aid edə bilmərəm, səni sınaya bilmərəm. Mən fəxr edirəm ki, 10 insandan 9-nun davranışını qabaqcadan müəyyən edə bilirəm. Sözlərə və davranışlara görə mən 10 insandan 9-nun ürək döyüntülərinin ritmini müəyyənləşdirə bilərəm. Amma onuncusu mənim üçün bir müəmmadır, ümidsiz bir haldayam, çünki bu məni aşan bir şeydir. Bu onuncu məhz sənsən.Elə bir şey olubmu ki, iki sakit ruh, bir-birindən belə fərqlənən, bir-birinə belə yaraşırlar? Əlbəttə, biz çox vaxt eyni tərzdə düşünürük, lakin hətta fərqli hisslər keçirərkən belə bir-birimizi başa düşürük, hərçənd bizim ortaq dilimiz yoxdur.

Mən onu dəlicəsinə sevirdim. Biz niyə sevirik?
Bu boyda dünyada yalnız bir nəfəri görmək, beynində yalnız bir fikrin olması, ürəyində bir istəyin olması və dilində yalnız bir adın olması qəribə deyilmi?
Bu ad bulaqdan su sızar kimi daim ürəyinin içindən dodaqlarına qalxır, sən onu dua kimi həmişə, hər yerdə, durmadan təkrarlayırsan, pıçıldayırsan.
Hekayəmizi danışmayacağam.
Məhəbbətin həmişə eyni hekayəsi olur, elə o da təkrarlanır. Mən onu gördüm və sevdim.

Belə bir şəraitdə qəlbimi İblisə satmaq qərarına gəldim – polad səhmlərinin məzənnəsi düşmüş, digər səhmlərin də vəziyyəti ürəkaçan deyildi, etibarlı müəssisələr də iflasa uğrayırdılar. Nə qədər ki, əlimdə bir miqdar sərvətim var, tez bir zamanda onu dövriyyəyə buraxıb kapital toplamaq lazım idi. Çox yubanmadan yerli dəllallardan biri cənab N.-ə təklif edilən məhsulun və onun hansı vəziyyətdə olmasını ətraflı təsvir edən məktub yolladım. İblislə görüş gecikmədən tez bir zamanda təşkil edildi. Müqavilə bağlandığı təqdirdə dəllal 2,5 % komisyon haqqı alacaqdı.

O, diqqətlə mənə baxırdı, mənsə, bu qızı əvvəllər harda gördüyümü yadıma sala bilmirdim. Onun nəm və məyus baxışları kerosin lampasının titrək işığında parıldadı və mən xatırladım ki, bu otaq və bu lampa hər gecə yuxuma girir, hər gecə burda iztirablı gözləri olan bu qızla görüşürəm. Hə-hə, mən cut   hər gecə yuxu ilə gerçəkliyin qeyri-müəyyən sərhəddini aşaraq məhz onu görürəm. Stula söykənib ağırlığımı onun arxa ayaqları üstündə tarazlaşdıraraq siqaret axtarıb yandırdım, acı tüstü halqaları havaya qalxdı. Biz susmuşduq. Mən stulda yırğalanır, o isə ağappaq uzun barmaqlarını lampanın şüşəsində qızdırırdı. Onun göz qapaqlarında kölgələr titrəyirdi.

Günlərin bir günü səhər Qoca Su Siçanı başını yuvasından çıxartdı.  Onun xırda kinli gözləri, qısa tikanlı bığları vardı və quyruğu bir qədər qara rezinə bənzəyirdi. Gölməçənin içində sarıbülbülə bənzəyən balaca ördək balaları üzməyə çalışırdılar; Ana Ördək isə təmiz ağ rəngdə idi, qırmızı ayaqları vardı və balalarına suya necə baş vurmağı öyrətməyə çalışırdı.
Ana Ördək balalarına deyirdi:
-         Başınızı suya vura və orda saxlaya bilməsəniz heç vaxt mötəbər cəmiyyətdə yaşaya bilməzsiniz.

Limon onun özünə lazım bildiyi yeganə naz-nemət idi. Məhz limona görə dərisi hamar, ağappaq görsənir, xüsusi təravət saçırdı. O, meyvəni dörd yerə bölür, bir parçasından tualet suyu — ətirləndirici vasitə hazırlayırdı ki, bu da ona gün ərzində bəs edirdi. Qalan üç dilimi ehmalca papiros kağızına bükürdü ki, qarşıdakı növbəti günlərdə istifadə etsin. Açılan səhərin gözəlliyini də məhz limon suyu ilə sifətini təravətləndirəndə duyardı. Kişidən gizlin bu gün həm də sinəsi ilə budlarına sürtmüşdü ondan.
Kişi onu öpərək ucadan dedi:
— Limon! Deyəsən, sən limon çayında çimmisən. Ey, limon iyi burnuma dəydi, ürəyimdən portağal keçir.

Corc Oruell təxəllüsü ilə tanınan ingilis yazıçısı Artur Erix Bleyerin “1984” romanı (orijinaldakı adı “Nineteen Eighty-Four” – “Min doqquz yüz səksən dörd”) 1949-cu ilin yayında Londonun “Secker and Warburg” nəşriyyatında çap olunmuşdur. Böyük Britaniyanın “Tayms” jurnalı əsərin ilk nəşrinin ildönümü münasibəti ilə özünün redaksiya məqaləsində “1984”ü son altmış ildə dünyanın beş qitəsində ingilis dilində yaranan ədəbiyyatın ən diqqətəlayiq nümunəsi adlandırmışdır. ABŞ-nın “Newsweek” dərgisinin bu yaxınlarda keçirdiyi sorğunun nəticələri isə Corc Oruellin romanının Lev Tolstoy, Ceyms Coys, Vladimir Nabokov,Uilyam Folkner, Ralf Ellison, Virciniya Vulf, Homer, Ceyn Ostin və Dante Aligyerinin əsərləri ilə birlikdə “dünyanın on ən mühüm kitabı” sırasına daxil etməyə əsas vermişdir. Həm də “1984” bu onluqda “Hərb və sülh” epopeyasından sonra ikinci yeri tutur. Müqayisə üçün deyək ki, dünyanın “yüz ən mühüm” kitabı sırasında Markesin əsərləri 17-ci, “İncil” 41-ci, Şekspir isə 49-cu yerləri bölüşmüşdülər.