Dietologiya kateqoriyası üzrə məqalələr

Şəkər pəhrizində hər gün eyni menyuya əməl etməlisiniz. Bu pəhriz müddətində saxta şəkərdən uzaq durub şəkər ehtiyacınızı meyvə və tərəvəzlərlə ödəməlisiniz.

Səhər: 1 stəkan şəkərsiz çay, 2 kibrit qutusu ölçüsündə ağ pendir, xiyar, pomidor, 2 dilim kəpəkli çörək

Qəlyanaltı: 1 stəkan ayran, 2 — ədəd kəpəkli biskvit, 1 porsiya meyvə

Günorta: 3 ədəd kotlet və ya 1 porsiya quru paxla yeməyi, 1 porsiya tərəvəz yeməyi, salat, 1 kasa qatıq, 2 dilim kəpəkli çörək.

Ara: 1 dilim kəpəkli çörək, 1 dilim ağ pendir, 1 porsiya meyvə

Axşam: 1 kasa şorba, 1 porsiya tərəvəz yeməyi, salat, 1 kasa qatıq, 2 dilim kəpəkli çörək

Gecə: 1 stəkan şəkərsiz süd,  1 porsiya meyvə

“Bir həftədə 10 kiloqram arıqlamaq üçün hansı qidaları yeməlisiniz”, “Yaya istədiyiniz çəkidə girmək üçün bunları yeməyin”, “Bu qidaları yemək çəkinizi artırır”. Son günlər KİV-də bu xəbərlər qədər oxunma sayları da artıb. Səbəb bəllidir, yay gəlmədən qışda topladığımız çəkidən azad olmaq. Amma hər eşitdiyimiz pəhrizi tətbiq etmək nə qədər doğrudur?

İngiltərə alimlərinin hesablamalarına görə, 1980-ci ildən bu günə qədər piylənmədən əziyyət çəkən insanların sayı 4 dəfə artaraq təxminən 1 milyarda çatıb. Bədən çəki indeksi 25-dən çox olan insanların sayı 1980-dən 2008-ci ilədək 23-dən 34-ə yüksəlib. 1980-ci ildə 250 milyon adam piylənmədən əziyyət çəkirdisə, 2008-ci ildə bu rəqəm 904 milyona çatıb.

15 yaşdan yuxarı əhali arasında artıq çəkidən əziyyət çəkənlərin 33.8%-i Amerikanın payına düşür. Qadınların 35.5%-i, kişilərin isə 32.2%-i piylənmədən əziyyət çəkir. ABŞ-dan sonrakı yerləri Meksika (30%), Yeni Zellandiya (26.5%), Çili (25.1%) tutur. Kanadada bu rəqəm 24.2%, İngiltərədə və İrlandiyada 23%, Lüksemburqda 22.5%,  Estoniyada 20.2%-dir. Piylənmənin ən az olduğu ölkələr Koreya(3.8%) və Yaponiyadır (3.9%).

2011-ci ildə aparılmış araşdırmaya əsasən, Azərbaycanda 60%-ə yaxın əhali artıq çəkidən əziyyət çəkir. Azərbaycanda insanlar arasında artıq çəki 35,8 faiz, piylənmə isə 21,9 faiz təşkil edir. Aparılan sorğular nəticəsində məlum olub ki, piylənmədən əziyyət çəkən qadınların sayı kişilərdən əhəmiyyətli dərəcədə çoxdur.

Piylənməyə məruz qalan və artıq çəkili insanlar dünyada 5-ci dərəcəli ölüm riskinə aid edilirlər. Hər il dünyada 2,8 milyon insan artıq çəki və piylənmədən dünyasını dəyişir.

1. Artıq çəkinin olmasını necə təyin etmək olar? Ən asan üsul: qadınların belinin çevrəsi (göbək nahiyyəsində) 80 sm-dən çox, kişilərin — 92-94 sm-dən çox olmamalıdır.

Əks halda hesab olunur ki, insanın artıq çəkisi var. Təbii ki 1-2 santimetr ciddi problem sayılmır, lakin 10 və daha artıq santimetr olduqda, bu artıq ciddi pozulma sayılır.

2. Bəzi hallarda artıq çəkisi olan insanlara axşam 6-dan sonra qida qəbul etməməsini məsləhət edirlər. Bu səhv məsləhətdir. Bunun nəticəsində insan orqanizmi stress vəziyyətinə düşür və özünü «aclıqdan» xilas etmək üçün daha artıq miqdarlarda piy yığmağa başlayır.

Təbii ki, axşam saatlarında insanın fiziki aktivliyi kəskin azalır, qəbul etdiyi kalorilər yanmır və bel və qarın nahiyəsində «yığılmağa» başlayır. Bu səbəbdən axşam saatlarında qızarmış, yağlı, şirin qidalardan, təbii ki, imtina etmək lazımdır.

Beləliklə, nahar mütləqdir. Lakin nahar azkalorili qidalardan ibarət olmalıdır — bir qədər bitki yağı əlavə olunmuş tərəvəz salatı, meyvələr, yoqurt və s.

Nə qədər pəhriz etsəniz, idmanla məşğul olsanız da bu bəhanələr arıqlamağınıza mane ola bilər.

Qıtlıq hissi — Birdən böyük bir aclıqla qarşı-qarşıya qalan orqanizm, qıtlıq zamanı siqnalları verməyə və əhəmiyyətli funksiyaları üçün enerji ehtiyat etmək istəyir. Bu da aclıq hissini artırır.

Ya həmişə ya heç — Sizin fəlsəfəniz ya həmişə ya heçdir. Yəni ya xiyarın dilimlərini sayırsınız ya da heç hesabsız, böyük hamburger menyusunu qəbul edirsiniz.

Sürətli yemək — Sürətli yemək yeyən kəslərin mədələri, beynə doymuş olduğu siqnalını verə bilmir.

Ağ çörək — Ağ çörək, makaron və düyü növləri çox az lif ehtiva edir. Az lifli yeməklər yerinə, bol lifli olanları seçməniz maddələr mübadiləsi üçün çox daha yaxşıdır.

Məşq — İdman edərək arıqlaya biləcəyiniz doğrudur, lakin idmandan sonra böyük bir hamburger yeməyiniz yalnışdır.

Ac və susuz – Arıqlamaq istəyənlərin ən yaxın dostu sudur. Toksinlərdən təmizlənmək, əzələlərin canlılığını qorumaq və maddələr mübadiləsi sürətlənməsini təmin etmək suyun vəzifəsidir. Su sayəsində isti yay günlərində daha rahat məşq edə bilərsiniz. Bəzən arıqlamaq istəyənlər, ac qalmaqla bərabər susuz qalmağın da lazım olduğunu düşünürlər, amma bu yalnışdır.

Son dövrdə arıqlıq dəbi geniş yayıldığından bir çox qadınlar nə bahasına olur olsun arıqlamağa çalışır. Bu yolda edilən yanlış və sürətli pəhrizlər geri dönüşü olmayan sağlamlıq problemlərinə yol açır.

Artıq çəkiniz varsa, bu problemdən qısa müddətdə, sürətlə xilas olmanıza kömək edən pəhrizləri doğru hesab edə bilərsiz. Ancaq sürətli, qısa zamanda çəki atmağı vəd edən bu pəhrizlər çox ciddi fəsadlarına yol açır. Bunların ilk əlamətləri əzələ itirilməsi, yağ depolanması, aclıq siqnallarının həyat keyfiyyətinə mənfi şəkildə təsir etməsi, enerji azalması və əsəbilik olur.

Xüsusən piylənmə problemi olan insanlarda bu pəhrizlərin saxlanması ölümcül nəticələrə yol aça bilər.

Rusiyada geniş yayılmış “kosmos pəhrizi”ndən daha çox siyasətçilər və sənətçilər istifadə edirlər. Kosmonavt və astronavtların menyusu əsasında hazırlanan pəhriz ciddi əməl olunarsa 8 gündə 5-6 kiloqram arıqlamaq mümkündür.

“Kosmos pəhrizi”ndə bütün qida maddələrinə ballar verilir. İncəlmək üçün bir gündə qəbul olunan qidaların balları 40-ı keçməməlidir. Proteinlə zəngin pəhrizin qəribə tərəfi isə odur ki, burada istədiyiniz qədər qaynadılmış ət yeyə bilərsiniz. Pəhriz zamanı kartof çox nadir hallarda yeyilə bilər. İstənilən qədər meyvə yemək olar, lakin 25 ballıq armuddan imtina edilməsi məsləhətdir. Menyunuza balıq, çay, qəhvə əlavə edib, spirtli içki və şirniyyatları çıxarmalısınız.

Çəkinin azaldılması üçün bütün digər üsullar tükəndiyi halda cərrahi üsuldan istifadə edirlər. Əgər digər yolla çəkinin azaldılmasına ümid varsa, onda cərrahiyyə əməliyyatına getmək lazım deyil.

Çəkinin cərrahi yolla azaldılmasının bir neçə üsulu vardır. Məsələn, mədənin bir hissəsinin tikilməsi, mədənin bir hissəsinin kəsilməsi, mədənin daxilinə silikon balonun yerləşdirilməsi və s. Bütün bu əməliyyatların nəticəsində mədənin həcmi xeyli kiçilir, insan az miqdarda qida qəbul edəndən sonra toxluq hiss edir. Nəticədə insan arıqlayır.

Çəkinin cərrahi yolla azaldılmasının ən yayılmış üsulu — liposaksiyadır. Amma həkimlər liposaksiyaya çəkini azaldan əməliyyat kimi yox, bədən formasını yaxşılaşdıran əməliyyat kimi baxırlar. Məhz liposaksiya əməliyyatı, fiziki hərəkətlər və pəhrizlər üçün “çətin” hesab edilən yerlərdən — “qalife” nahiyəsi (budların xarici səthi), yanlardan (sağrı nahiyələri), gövdədən, baldır, diz oynaqları nahiyələrindən piyin təmizlənməsinə imkan verir.

Vitamin, mineral, mikroelement və digər maddələrlə zəngin olan portağal haqda yəqin ki çox məqalə oxumusunuz.
Amma, bu gün biz sizə onun ən xeyirli tərəflərindən və bu meyvənin köməyi ilə arıqlamaq üçün pəhrizdən söz edəcəyik.

Portağalın orqanizmə xeyri:
1. Xərçəng xəstəliyinin inkişafının qarşısını alır

2. Qan təzyiqini aşağı salır

3. Ürək-damar sisteminin işlək vəziyyətini qoruyub saxlayır

4. İmmun sistemi bərkdir

5. Xolestirinin səviyyəsini aşağı salır

6. İnfeksiyalardan qoruma, sümük və dişlərin sağlamlığını təmin etmək və bir sıra digər xeyirli xüsusiyyətlərini sadalamaq olar.

Çörək, zeytun yağı və şərabla arıqlamaq vəd edən Yunan pəhrizi son günlərin ən məşhur pəhrizidir. Yunan xalqı Ariston və Platondan sonra üç qida — çörək, zeytun yağı və şərab tərkibli ənənəvi və antik bir pəhrizlə sağlam və incə qalmağı bacarır.

Araşdırmalar yunan pəhrizinin eyni zamanda piylənmə, xərçəng, ürək və digər ana xəstəliklər riskini azaltdığını da müəyyən edib. Yunan pəhrizinə görə sağlam qida və təbii içkilər bol qəbul edilməlidir. Bunlara taxıllar (çörək),  yağlar (zeytun yağı), qəhvə və şərab da daxildir.

Hər səhər paltar geyinəndə qarnınıza baxıb «Bunu necə düzləşdirə bilərəm?» sualı ilə qarşılaşırsınızsa, elə indidən pəhrizə başlayın. Narahat olmayın, bu pəhriz sizi acından öldürməyəcək. Əksinə, menyuda doyumlu və dadlı yeməklər var. Bu pəhrizlə qarnınızı daha tez düzləşdirəcəksiniz.

Səhər yeməyi — Qoz və dağ meyvələri ilə yulaf 
5 yemək qaşığı yulafı (1 stəkan yağsız süddə bişirdikdən sonra) 2 yemək qaşığı doğranmış Pekan qozu yarım stəkan qarağat yarım stəkan moruqla qarışdır. Yulafın tərkibindəki liflər həll olunur və sizi uzun müddət tox saxlayır, günorta yeməyinin vaxtı çatana qədər aclıqdan əsər-əlamət hiss etməyəcəksiniz. 
Ümumi 351 kalori