Fiqh (şəriət) kateqoriyası üzrə məqalələr

Məsələ 2236: Muzariə bir neçə qisimdir, o cümlədən, mülk sahibinin əkinçi ilə onun tarlasında əkin əkib, məhsulunun bir hissəsini mülk sahibinə verməsi, ittifaqının bağlanması deməkdir.
Məsələ 2237: Muzariənin bir neçə şərti vardır:

1. Gərək ev sahib «tarlanı əkinçilik üçün sənə tapşırdım» və əkinçi də «qəbul etdim» desin. Ya da heç bir söz demədən yer sahibi tarlanı əkinçilik etmək niyyəti ilə əkinçiyə versin və əkinçi də (o niyyət ilə) qəbul etsin.

Məsələ 2226: Cüalə odur ki, insan onun üçün görülən işin əvəzində bir şey verməyi qərara alsın. Məsələn; desə: «mənim itirdiyimi tapan kimsəyə on manat verəcəyəm» bu qərarı qoyan şəxsə «cail» və işi yerinə yetirən şəxsə icarədə «amil» deyilir. Cüalə ilə icarə arasında fərq odur ki, icarədə siğə oxunduqdan sonra əcir olunan şəxs gərək işi icra etsin və onu əcir edən şəxs onun muzdunu borclu olur, lakin cüalədə amil müəyyən bir şəxs olsa da, işi icra etməyə bilər və o işi icra etməyinə qədər cail ona borclu olmaz.

Məsələ 2181: İcarə verən və icarəyə götürən şəxslərin ağıllı və baliğ olmaları və öz ixtiyarı ilə icarə qurmaları gərəkdir. Həmçinin onlar öz mallarından istifadə haqqına sahib olmalıdırlar. O halda səfeh olan şəxs öz malından istifadə haqqına sahib olmadığından bir şeyi icarəyə götürə bilməz və ya icarəyə verə bilməz. Həmçinin iflas etmiş olan bir şəxs istifadə haqqı olmadığı mallardan bir şeyi icarəyə verə bilməz və ya onunla bir şeyi icarəyə götürə bilməz. Amma özünü başqasına əcir edə bilər.
Məsələ 2182: İnsan başqası tərəfindən vəkil olub, onun malını icarəyə verə bilər və ya onun üçün bir malı icarəyə götürə bilər.

Məsələ 2168: Sülh odur ki, insan başqası ilə müqavilə bağlaya ki, öz malının və ya malının mənfəətinin bir miqdarını onun mülkü etsin ya haqqından keçsin ki, onun tərəf müqabili də bunun əvəzində öz malını ya malının mənfəətinin bir miqdarını buna tapşırsın ya öz haqqından keçsin. Əgər müqavilə bağlaya ki, əvəz almadan, öz malından ya malının mənfəətindən ona tapşırsın ya öz tələbindən ya haqqından keçsin, bu halda yenə də sülh səhihdir.
Məsələ 2172: Əgər bir şəxs alacağını və ya haqqını başqa birisi ilə anlaşma bağlamaq istərsə, qarşı tərəf qəbul etdiyi təqdirdə səhihdir. Amma əgər öz haqq və ya alacağından keçmək istərsə, qarşı tərəfin qəbul etməsi lazım deyil.

Məsələ 2150: İkinci nəfər, ortaq olan malları ilə ticarət edib əldə etdikləri qazancları aralarında bölməyi qərara alarlarsa və ərəbcə və ya başqa bir dildə şəriklik əqdini oxuyar ya da bir-birləri ilə şərik olmaq istədiklərini müəyyən edən bir iş görərlərsə, onların şərikliyi səhihdir.
Məsələ 2151: Əgər bir neçə nəfər öz işlərindən aldıqları pullarda şərik olsalar, məsələn; bir neçə dəllək bir-birləri ilə razılaşarlar ki, hər nə qədər gəlir götürsələr, birlikdə bölsünlər, bu şəriklik səhih deyildir. Amma əgər məsələn; müəyyən bir müddətə qədər hər birinin zəhmət haqqının yarısının əvvəlkinin zəhmət haqqının yarısı əvəzində müəyyən müddətə qədər onun olması üzrə bir-birilə danışıq (anlaşma) edərlərsə, bu anlaşma səhihdir və hər biri əvvəlki ilə onun aldığı qazancda şərik olurlar.

Məsələ 2105: Alqı-satqı işlərində əqdi ərəbcə oxumaq lazım deyil. Məsələn; satıcı öz dilində, «bu malı bu pula satdım» — deyir və alıcı da, «qəbul etdim» — deyirsə, müamilə səhihdir. Amma alıcı və satıcının bu iki cümləni söyləməkdə məqsədləri inşa qəsdi olmalıdır. Yəni bu iki cümləni dedikdə qəsdləri alqı-satqı olmalıdır.
Məsələ 2106: Əgər müamilə zamanı əqd oxunmazsa, amma satıcı alıcıdan aldığı mal əvəzində öz malını onun mülkü edərsə, müamilə səhihdir və hər ikisi aldığı şeyin sahib olur.

Məsələ 2098: Satılan malın və əvəzində alınan şeylərin beş şərti vardır:

1. Miqdarı: ölçü, çəki, say və bu kimi yollarla müəyyən edilməsi lazımdır.
2. Təslim edilməsi mümkün olmalıdır; əks təqdirdə müamilə səhih deyildir. Amma əgər onu təslim etməsi mümkün olan başqa bir şeylə satarsa, müamilə səhihdir. Amma zahir budur ki, alıcının özünün satın aldığı şeyi ələ gətirməsi mümkünsə, hərçənd satıcının satdığı şeyi ona təslim etmə imkanı olmasa da, müamilə səhihdir. Məsələn; alıcının tapmaq imkanı olan qaçmış bir atı satarsa, müamilənin bir eybi yoxdur və səhihdir. Bu halda zəmiməyə (yəni bir malın o biri malın üstündə əlavə satışına), ehtiyac yoxdur.

Məsələ 2059: Kəsb edən (alver edən) şəxs, gərək alqı-satqının, mübahisəli yerlərinin hökmlərini öyrənsin. Çünki, ixtilaf əmələ gələn yerlərdə lazımi hökmü öyrənmək lazımdır. Həzrət İmam Sadiqdən (ə) rəvayətdir ki, alqı-satqı etmək istəyən şəxs, gərək onun hökmlərini öyrənsin və əgər onun hökmlərini öyrənməzdən əvvəl alqı-satqı etsə, batil və şübhəli müamilələrin vasitəsilə həlakətə düşər.
Məsələ 2060: Etdiyi alqı-satqının düzgün ya da batil olduğunu bilməyən şəxs əldə etdiyi maldan istifadə edə bilməz. Amma müamilənin batil olmasına baxmayaraq, tərəfin onun o malı istifadə etməsinə razı olduğunu bilərsə istifadə edə bilər.

Məsələ 1999: Ramazan bayramının axşamı, günəş batdığı vaxt həddi-buluğ və ağıllı olub, bihuş və başqasının qulu olmayan şəxsə, özü və onun çörəyi ilə dolanan şəxslərin hər biri üçün, bir sa təqribən 3 kiloqram — öz şəhərində normal olan yeməklərdən, məsələn; buğda, arpa, xurma, kişmiş düyü və qarğıdalı müstəhəqqə verməlidir. Bunun əvəzinə pul verərsə, kifayətdir. Lazım ehtiyat odur ki, öz şəhərində normal olmayan yeməklərdən, buğda, arpa, xurma və kişmiş də olsa, verməsin.
Məsələ 2000: Özünün və ailəsinin illik xərclərinə sahib olmayan və onun və ailəsinin xərclərini ödəyəcək bir şəxsi də olmayan bir şəxs, fəqirdir. O şəxsin fitrə zəkatı verməsi vacib deyildir.

Məsələ 1969: Ehtiyata əsasən insan, buğda və arpanın samandan ayrıldığı vaxt və xurma ilə üzümün quruduğu vaxt, gərək zəkatı ya fəqirə versin, ya da malından ayırsın. Qızıl, gümüş, inək, qoyun və dəvənin zəkatını isə 11-ci ay tamam olandan sonra, ya fəqirə verməli, ya da malından ayırmalıdır. Amma əgər bir fəqiri gözləyər və ya bir cəhətdən üstünlüyü olan bir fəqirə vermək istəyərsə, zəkatı ayırmaya bilər.
Məsələ 1970: Zəkatı ayırandan sonra, dərhal onu müstəhəqqə vermək lazım deyil. Lakin zəkat veriləcək şəxsə əl çatsa, müstəhəbb ehtiyat odur ki, zəkatı təxirə salmasın.