Pediatriya kateqoriyası üzrə məqalələr

Sepsis — şərti-patogen bakterial flora tərəfindən törədilən, generalizə olunmuş (yayılmış) irinli-iltihabi xəstəlikdir. Tran- zitor və ya birincili immundefisit fonunda güclü iltihabi reak­siyanın inkişafı nəticəsində müşahidə olunur.

Etiologiya

Sepsisin yaranmasında 30-dan çox mikroorqanizmlərin rol oynadığı göstərilir. Bunların içərisində ən çox təsir göstərən amillərə aşağıdakılar aiddir:

Konstitusiya anomaliyaları - erkən yaş dövrü üçün səciy­yəvi olan,insan genotipinə əsaslanan, morfoloji və funksional xarakter daşıyan bir haldır.

Diatez — yunanca «diathesis» sözündən olub «meyillik» deməkdir. Diatezlər ədəbiyyatda daha çox «konstitusional ano- maliya» adı ilə açıqlanır. Uşaqlarda dörd formada konstitusional anomaliyaya rast gəlinir:

• ekssudativ-kataral
• limfatik-hipoplastik
• sinir-artritik
• allergik diatez

Yenidoğulanın həyatının ilk günlərində xarici mühit amillərinə qarşı uyğunlaşması zamanı baş vermiş dəyişikliklərə tranzitor — keçid vəziyyətlər deyilir. Bu vəziyyətlərə aşağıdakılar aid edilir:

• Milia — burun pərdələrinin üzərində, üzdə, alında və bə­dənin müxtəlif nahiyələrində 1-2 mm ölçüdə sarıya çalan vezi- kulanı xatırladan səpgilərlə səciyələnir. Bu səpgilər piy vəzi­lərinin çıxacağının tutulması nəticəsində əmələ gəlir.
• Doğuş şişi — dərialtı toxumaların ödemləşməsinə deyi­lir. Ödemlər müxtəlif həcmdə müşahidə edilə bilər. Müalicə tələb etmədən kecib gedir.
• Sadə eritema — uşaq doğulduqdan sonra bədənin səthində olan ilkin yaxmanın təmizlənməsindən sonra dərinin qızarması qeyd olunur. Bu qızarma 2 — ci sutkada artır, ancaq 1 həftəyə kecib gedir.

Yarımçıq doğulan uşaqların fizioloji xüsusiyyətləri aşağıdakılardan ibarətdir:

• kütlənin və boyun inkişafdan geri qalması
• bədən quruluşunun qeyri proporsional olması — başın böyük olması (bədənin 1/3 hissəsi), boynun qısa olması,ətrafların gödək olması və s.
• qulaq seyvanının yumşaq olması və aşağıda yerləşməsi
• kiçik əmgək və kəllə tikişlərinin açıq qalması
• dərialtı piy təbəqəsinin nəzərə çarpmaması

Neonatologiya - latın sözü olub, neo - yeni,təzə; natus — doğuş; loqos- elm deməkdir. Yenidoğulanın doğulduğu gündən başlayaraq 28 sutkanı əhatə edən müddət neonatal dövr adlanır və 2 dövrə bölünür:

• erkən neonatal dövr — həyatın ilk 6 sutkasını əhatə edir
• gec neonatal dövr — həyatın 7 günündən başlayaraq 28­29 gününə qədər davam edir.

Hestasiya yaşı - bioloji yaş sayılaraq, mayalanma anından başlayıb doğuş qurtaran vaxta qədər hesablanan dövrdür. 40-42 həftənin sonunda doğulan uşaq normal, vaxtında doğulmuş uşaq hesab edilir. Hamiləlik bu dövrün axrına çatmadıqda, hansı həftədə doğuş baş verirsə, doğulmuş dölün hestasiya yaşı həmən həftəyə görə müəyyənləşdirilir.

Tibbi deontologiya (yunanca deon, deontos — borc, müva­fiq + logos — elm) tibb işçilərinin öz peşə vəzifələrini yerinə yeti­rən zaman riayət etməli olduqları mənəvi-etik normalar toplu­sudur.

Deontologiya özündə üç əsas hissəni birləşdirir:

• tibb işçisinin cəmiyyət qarşısında borcu;
• tibb işçisinin xəstə, onun qohumları və yaxınları qarşı­sında borcu;
• tibb işçisinin öz məsləkdaşları qarşısında borcu — onlara olan münasibəti.

«Tibbi deontologiya» və «Tibbi etika» anlayışları eyni deyildir. «Borc» problemi — tibbi etikanın əsas problemlərindən biridir. Deontologiya etik konsepsiyalar yığımıdır, lakin o, daha praqmatik və konkret xarakterə malikdir. Tibbi etika özündə bu və ya digər tibb sahəsinə aid spesifiklik daşımır. Tibbi deon­tologiya isə bu vəya digər tibb sahəsi ilə əlaqədar olaraq spesifik xüsusiyyətlər daşıyır (terapevtin, pediatrın, cərrahın, onkoloqun və s. deontologiyası ayırd edilir).

Hazırda bir çox valideynlərin ən çox şikayətləndiyi problemlərdən biri uşaqlarda gec yerimə və gec danışma ilə bağlıdır.
Bu barədə Azərbaycan Tibb Universitetinin Tədris-Terapevtik Klinikasının nevroloqu, Ümumdünya Nevroloqlar və Tibbi-genetiklər Assosiasiyasının üvü Nuran Əmənullayeva açıqlamasında bildirib ki, uşaqların sağlamlıq vəziyyətini qiymətləndirən zaman onlarda nitqin və yerişin inkişafını dəyərləndirmək lazımdır.

Uşağın çəkisinin defisiti “hipotrofiya” adlanır. Uşaqda hipotrofiya olduqda onun orqanizmində olan orqan və sistemlərinin inkişafı gecikmiş olur, uşaq tez-tez infeksion xəstəliklərinə tutulur.

Hipotrofiyanın ağır formaları hətta uşağın həlak olmasına səbəb ola bilər. 1-ci dərəcəli hipotrofiya xüsusi pəhrizlərin köməyi ilə ev şəraitində müalicə olunur. 2-ci və xüsusən 3-cü dərəcəli hipotrofiya ciddi problem hesab olunur və, adətən, xəstəxana şəraitində müalicə olunur.

Körpələrin göbək bağının gec kəsilməsinin nə qədər faydalı olduğunu bilirsinizmi? Körpələr doğulduqdan sonra göbək bağı büzüşməyə başlayır və qan yığılır.

Göbək bağı nə vaxt kəsilməlidir?
Doğuşdan bir neçə dəqiqə sonra öz-özünə əriyir. Bağdakı atış bitdikdən sonra təmizlənib kəsilir və 30 saniyə ilə 5 dəqiqə arasında gözlənildikdə bağdakı bütün qan körpəyə keçir. Bunun uşağa bir çox faydası var.

10 aylıq körpələrin bir çoxu artıq ilk addımlarını atır. Hər keçən gün, körpə daha ağıllı olur, onu əhatə edən ətraf aləmi daha aktiv öyrənir və artıq ailəyə öz xarakterini göstərməyə başlayır.

10 aylıq uşağın bəzi xüsusiyyətləri:
— 10 aylıq körpənin təxmini çəkisi 9,5 – 10,5 kq, boyu isə 70 – 73 sm olmalıdır.

— Dişlər çıxmağa davam edir. Onuncu ayın sonu körpənin 4 dişi ola bilər.

— Əzələ tonusu yaxşılaşır, uşağın hərəkəti daha da koordinasiya halına gəlir.

— Körpə ayaqüstə qalxır və dəstəyi olmadan dayana bilir. Əgər onun əlindən tutsaq, hərəkət etməyə cəhd edəcək. Bəzi körpələr divar boyunca gəzə, dayanma mövqeyindən dəstəyi olmadan sərbəst otura bilirlər.