Kino kateqoriyası üzrə məqalələr

2003-cü ilin fevral ayının 23-də Həsən Turabov dünyasını dəyişdi. Onunla vida mərasimi Milli Dram Teatrının səhnəsində oldu. Səhər hələ heç kim yox idi, Turabovun cənazəsi vida üçün səhnəyə qoyulmuşdu. Zalın düz ortasında Həsən Məmmədov əyləşmişdi. Səssiz-səmirsiz gözlərini son dəfə sevimli səhnəyə “çıxan” həmkarına zilləmişdi, onun “son roluna” baxırdı. Baxırdı və eynəyinin altından dağdan səssiz-səssiz qaynayıb aşağı yol alan bulaq suyu kimi yanaqları boyu göz yaşları axırdı. Və elə bil deyirdi ki, məni də apar, nə xoşbəxtsən ki, gedirsən, çox çəkməz, gələrəm arxanca. 

Çox qəribədir, Turabov özü də getməyə çox böyük yanğı ilə tələsirdi, Həsən Məmmədov da göz yaşları ilə bunu deyirdi. Həm dostuna, həm də özünə ağlayırdı elə bil, yekunlaşdırırdı. Cəmi altı ay sonra avqust istisində səhnədə o, özü “son rolunu” oynadı...

Əli qabarlı atanın oğlu “qoltuğu papkalı” olmaq istəmədi
Çox sadə bir ailədə dünyaya göz açıb. 1938-ci il noyabrın 22-də Salyan rayonunda doğulub. Sovet vaxtı bu rayona “Azərbaycanın Sibiri” deyirmişlər. Kimi cəzalandırmaq istəsə, hökumət onu bu rayona işləməyə, ən yaxşı halda uzun müddətli ezamiyyətə göndərərmiş. Sonralar bu rayon Azərbaycan elminə, mədəniyyətinə çox görkəmli şəxsiyyətlər bəxş etdi. O cümlədən Həsən Məmmədovu.

Bizim “çips”lərimiz yox idi, heç çubuqlu şirələrimiz də. Partlamış qarğıdalıya “pop-korn” deyildiyini lap sonralar bildik. Oyun kompüterlərindən, telefon mesajlaşmasından, on-layn çatlaşmasından tamamən xəbərsiz böyümüşdük. Evində telefon olan ailələrdə, adətən, uşaqlara telefonlara cavab vermək yasaq edilirdi. Uşaqlar televizora bəlli bir saatda baxa bilərdilər. Kənd uşaqlarına nisbətdə şəhər uşaqları daha şanslı idilər, çünki onlara axşam saat 8.45-də “Gecəniz xeyrə qalsın, körpələr” verilişinə baxmağa imkan verilirdi. Sovet uşaqlarının hamısı eyni vaxtda yatmağa alışdırılmışdı. Çünki onların rejimi səhər saat 8-də işdə olmaq məcburiyyətinə qatlaşan valideynlərin yuxu rejimi ilə həmahənglik təşkil etməli idi. Axı uşaqlar valideynlərin 8 saatlıq total yuxu rejiminin qarşılığında, azı 9-10 saat yatmalı idilər. 

Sağlamlıq verilişinin qocaman aparıcısı həkim Əlfəddin Abdullayev böyüklərə həmişə axşam saat 10-da yatıb səhər saat 6-da durmağı tövsiyə edirdi. Sonralar öyrəndik ki, sovet liderləri sutkada çox az, cəmi 4-5 saat yatırlar. Amma adi vətəndaşlardan sutkada 8 saat yatmaq tələb olunurdu. İndi adını xatırlamıram, amma belə bir rus filmi vardı. Fəhlə səhər fabrikdə iş başında mürgüləyirdi. Çünki gecə futbol matçını seyr etdiyindən 8 saat yata bilməmişdi. Sex rəisi buna görə fəhləyə ciddi xəbərdarlıq edirdi ki, onun normaya uyğun yatmaması fabrikdə işin gedişinə mənfi təsir göstərir. Fəhlənin iş yoldaşları nəinki işçilərin özəl həyatına qarışan rəisə qəzəbləndilər, əksinə, yoldaşlarının futbola baxmağından dolayı düşdüyü bu duruma görə onu məzəmmət etdilər: “Vaxtında yatmaq lazım idi, Mişa. Görürsən, vaxtında yatmayanda nə baş verir?”

Paris dünyanın ən gözəl, füsünkar şəhərlərindən sayılır. Paris bir də ona görə gözəl və füsünkardı ki, o, dünya mədəniyyətinə əvəzsiz sənət nümunələri, görkəmli sənət ulduzları bəxş edib. Məşhur kino aktyoru, rejissoru Rober Osseyn də belə ulduzlardan biridir. Kino ulduzlarının sənətə gəlişi hardasa bir-birinə bənzəyir də, bənzəmir də. Bəzilərinin sənət karyerası hansısa xoşbəxt bir təsadüfdən başlayıb. Bəzilərini isə sənətə gətirən onun zahiri görünüşü, gözəlliyi, bir də istedadı olub.

Rober Osseynin kino karyerası Pol Kadeakın 1954-cü ildə çəkdiyi «Sarışınlar sahili» filmindəki rolu ilə başlayıb. Qamətli, aydın sifətli, duru baxışlı gənc — o, kino həvəskarlarının yadında beləcə qalıb. Təbii ki, hər şeydən əvvəl Roberi tamaşaçılara sevdirən onun istedadı, təbii oyunu, ustalıqla yaratdığı maraqlı ekran qəhrəmanlarıdır. Hansı mövzulu filmlərdə çəkilirsə çəkilsin, Roberin qəhrəmanları tamaşaçıya yaxındır, əzizdir. O, qəhrəmanlarını sevməyi və sevdirməyi bacarır.
Yaradıcılığı həmişə kino həvəskarlarının diqqət mərkəzində olub. Çəkildiyi filmlərin bir çoxu Azərbaycan tamaşaçılarına da yaxşı tanışdır və sənətkarın bizdən ötrü bir özəlliyi budur ki, onun damarlarından azərbaycanlı qanı axır.
Rober Osseynin yaradacılığına nəzər salanda görürük ki, sənətə gəlişi təsadüfi olmayıb. Əvvəla, ona görə ki, Rober sənətçi ailəsində dünyaya göz açıb. Atası Əminulla Hüseynov dövrünün bəstəkarı, musiqiçisi kimi tanınıb. Paris həyatına qaynayıb-qarışmaqdan ötrü o, Andre Osseyn adıyla çıxış eləyib. Əslən səmərqəndli, milliyətcə azərbaycanlı olan Əminulla Hüseynov sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra mühacir dalğasının vətəndən uzaqlara atdığı ziyalılardandır. Berlində rus mühacirinin qızı Anna Minevskaya ilə tanış olur, onunla evlənməyi qərara alır. Bir neçə aydan sonra Parisə köçürlər. İlk baxışdan qayğısız və cəlbedici görünən dəbdəbəli Paris həyatı gənc ailəni o qədər də xoş və gülərüz qarşılamır.

Orijinal adı: The Pianist
Rejissor: Roman Polanski
Janr: Dram / Hərbi / Bioqrafiya / Tarixi
Ölkə: Polşa/ Fransa/ Böyük Britaniya/ Almaniya
İl:2002
IMDB xalı: 8.5
Mükafatlar:
Oskar:
Ən yaxşı aktyor: Edrian Broudi
Ən yaxşı rejissor: Roman Polanski
Ən yaxşı uyğunlaşdırılmış ssenari
Britaniya Kino Akademiyası:
Ən yaxşı film
Rejissuraya görə Devid Lin mükafatı: Roman Polanski
Sezar:
Ən yaxşı film
Ən yaxşı aktyor: Edrian Broudi
Ən yaxşı rejissor: Roman Polanski
Ən yaxşı operator
Ən yaxşı səs
Ən yaxşı soundtrack
Ən yaxşı dekorasiya
Qoya:
Ən yaxşı Avropa filmi
Kann Film Festifalı:
Qızıl palma budağı
Avropa Kino Akademiyası:
Ən yaxşı operator

Orijinal adı:  Bacheha- Ye aseman
Rejissor:  Məcid Məcidi
Janr: Dram/ Macəra/ Ailəvi
Ölkə: İran
İl: 1997
IMDB xalı : 8.2
Mükafatlar: Film bir neçə nominasiya üzrə təmsil olunduğu nüfuzlu kino mükafatı və festifalların heç birində laureat ola bilməmişdir.

“Cənnət uşaqları” həm kiçiklərin, həm də böyüklərin maraqla qarşıladığı mükəmməl filmdir. Xoş niyyət və saf duyğularla çəkilmiş bu film Amerika uşaq filmlərinə məxsus gizli istehza və kinayəli yanaşmadan  təmamilə uzaqdır. Bu film insana filmlərdə uşaqların süni yaradılmış karikaturalardan deyil, canlı uşaqlardan ibarət olduğu  dövrü xatırladır.
Film İran tərəfindən çəkilmişdir. Bəlkə də ilk anda düşünə bilərsiz ki, belə bir film uşaqlara maraqlı olmaz. Film 8-9 yaşında olan uşaqların rahat anlaya biləcəyi, hətta öz bacı-qardaşlarına pıçıltıyla izah edə biləcəkləri izahlı formada alt yazıları da var.

İranlı rejissor Cəfər Pənahinin “Bu bir film deyil” adlı sənədli filmini izlədim. 75 dəqiqəlik filmdə İran rejimi tərəfindən siyasi səbəblərə görə həbsolunan Pənahinin həbs olunmadan öncəki bir günü anladılır.

Pənahi İran rejimi tərəfindən siyasi səbəblərə görə 6 il həbs cəzası, 20 il peşəsini icra edə bilməmək, yəni film çəkməmək, ssenari yazmamaq və ölkədən çıxmamaqla cəzalandırılır. Çəkmək istədiyi yeni filmi də çəkə bilmir. Məhkəmə ərəfəsinin olduğu günlərdə Pənahi, “madam film çəkə bilmirəm, o zaman çəkmək istədiyim filmdən  danışaram” deyib dostu Mojtaba Mirtəhmasibi çağırır.

Dostu gəlir. Pənahi ondan kameranı yandırıb film barədə danışığını lentə almasını istəyir. Belə də edirlər. Pənahi film haqqında danışmaq üçün evində uyğun bildiyi guşəyə keçir və çəkə bilmədiyi filmi barədə danışmağa başlayır. Seçdiyi guşəni yapışqan kağızla sərhədləyir və göstərir – bu ev, bu qızın otağı, bu çarpayısı, bu pəncərə, bu qapı… Rejissor, izah etməyə çalışdığı filmdə həm də aktyoru əvəz edir. Birinci səhnənin bitdiyini deyib dayanır və: “bir filmi anlatmaq üçün əvvəl onu çəkmək lazımdır. Bir filmi çəkmədən, onu necə anlada bilərəm ki? Filmi anlada bilsək, niyə film çəkək ki?” — deyib dayanır.

Yaponlar belə hesab edirlər ki, yaxşı və ya pis adam məfhumu yoxdur. Müxtəlif situasiyalar var və bu situasiyalara fərqli adamların adekvat reaksiyaları mövcuddur. Bu, doğrudan da, belədir. Heç kim öz imkanlarının, bacarığının sərhəddini, hara qədər gedə biləcəyini, hansı şəraitdə konkret situasiyaya necə reaksiya göstərəcəyini qabaqcadan bilə bilməz. İvan Qroznının, Adolf Hitlerin, İosif Stalinin taleyi buna ən yaxşı misaldır. Hitler rəssam olmaq istəyirdi, ancaq aydın olanda ki, təsviri sənət üçün istedadı yoxdur, o, siyasətə girişdi və nəticədə II Dünya müharibəsi başladı, qaz kameraları kəşf edildi.
Digər tərəfdən, qəhrəmanlıq və antiqəhrəmanlıq da hər dəqiqə hamıya nəsib olacaq qismət deyil. Çünki biz insanlar əksər hallarda çox sabit, monoton həyat sürürük. Heç kimə pislik etmədən yaşamaq hələ bizim yaxşı adam olmağımıza dəlalət eləmir. Həmçinin, zənnimcə, pis adamlar daha maraqlıdır. Uzağa getməyək, elə gündəlik həyatımızın, məişətimizin ayrılmaz hissəsinə çevrilmiş seriallara fikir verək: mənfi qəhrəmanlar həm fantaziya, həm mübarizlik, hətta ideyalarına, məqsədlərinə sadiqlik baxımından daha zəngindirlər. Yeganə işi göz yaşı tökməkdən ibarət olan müsbət qəhrəmanlardan fərqli olaraq, onlar daima məqsədlərinə çatmağın cürbəcür üsullarını saf-çürük etməkdədirlər. Müharibədə və sevgidə isə bütün vasitələr yaxşıdır.

Akira Kurosava 1910-cu ildə Yaponiyada anadan olub. Uşaq yaşlarından rəssamlığa meyl edib. 1928-ci ildə çəkdiyi “Seybutsu” adlı rəsm əsəri Tokioda keçirilən “Nika-ten” festivalında mükafat alıb. Rəssamlıq kollecinə daxil olmaq istəsə də, buna nail olmur və kino ilə məşğul olmağa başlayır. 20 yaşında rejissor Kadziro Yamamotonun assistenti işləməyə başlayır.
Yeddi ildən sonra o artıq müstəqil rejissor kimi fəaliyyət göstərirdi. “Dahi cüdoçu” onun ilk filmi olur. Film XİX əsrin axırlarında Yaponiyada cüdonun inkişafından bəhs edir. Kurosava 1950-ci ildə çəkdiyi “Rasömon” filmi ilə dünya şöhrəti qazanır. Filmdə baş rolun ifaçısı Tosiro Mifunedir.

Amerikalı rejissor, rəssam və prodüser.

Həyatı
Uolt Disney 5 dekabr 1901–ci ildə Çikaqoda İrlandiyadan gəlmiş çox kasıb bir ailədə dünyaya göz açmışdır. 1919–cu ildən etibarən Kanzas–Siti şəhərində karikatura rəssamı işləmişdir. Daha sonralar Disney reklam kampaniyasına daxil olmuş və burada Y.Ayverksomla birgə işləməyə başlamışdır. Onlar bir yerdə Disneyin məşhur qəhrəmanlarının hazırlanması ilə məşğul olmuş, rəsm karikaturaları çəkərək «Gülməyin qramı» adlı film yaratmışlar. Bu formada ilk reklam çarxları fəaliyyətə başlamışdır. Bundan sonra Uolt Disney özünün çox da böyük olmayan «Laf–o qramz» adlı şəxsi kompaniyasını yaratmışdır.

Ötən əsrin ortalarında dünyada kinofestivallar təşəkkül tapanda bu tədbirlərin aparıcı simaları rejissorlar hesab olunurdular. Təşkilatçılar da əsasən yalnız rejissorların qayğısına qalırdılar. Ulduz aktyorların festivallara təşrif buyurması isə son illərin dəbidir. Bu dəbin geniş yayılmasında kütləvi informasiya vasitələrinin rolu əvəzsizdir. Festivallar kino sənayesinin inkişafına təkan verir, ən müxtəlif əməkdaşlıq müqavilələri məhz festivallarda bağlanır.
   Məsələn, Venesiya festivalında 2003-cü ildən xüsusi ”Venesiya kino nümayişləri” adlı proqram təşkil edilib. Proqram məxsusi olaraq potensial satıcılar, alıcılar, prodüsserlər üçün nəzərdə tutulub. Onlar “Kazino” kinoteatrının baxış zallarında kino çarxlarına və videokasetlərə baxırlar. Sonra da ”Sinema-qarden”in xüsusi ayrılmış otaqlarında dincəlir və yeni müqavilələr bağlayırlar. “Venesiya kino nümayişləri” proqramı həm festivalı kino istehsalcılarının dəstəyi ilə təmin etmək, həm də Venesiyada kino bazarı yaratmaq məqsədilə meydana çıxıb.