islam və cəmiyyət kateqoriyası üzrə məqalələr

Sual: Həzrəti İbrahim hansı oğlunu qurban etmək istədi? İsmayılı, yoxsa İshaqı? Bu barədə Quranda dəqiq məlumat yoxdur, amma Tövratda var. İslam alimlərinin bu məsələyə münasibəti nədən ibarətdir?

Cavab: İslam alimləri arasında həzrəti İbrahimin qurban kəsilməsi əmr olunan uşağının kim olduğuna dair bir həmfikirlik yoxdur. Belə ki, bəzi alimlər onun İsmayıl əleyhissəlam olduğunu bildirdikləri halda, bəzi alimlər İshaq əleyhissəlam olduğunu ifadə ediblər. Bəzi alimlər isə hər iki qrupun dəlillərinə yer ayırmış, “Hansının qurban edilmək istəndiyini ən yaxşı Allah bilir”, – demiş və hər hansı bir fikir irəli sürməmişlər.

Məsumların (ə) həyat tərzi biz Əhli-beyt (ə) davamçıları üçün həmişə örnək olmuşdur. Xüsusilə də Həzrət Fatimə (s.ə) ilə İmam Əlinin (ə) ailəsi və orada tərbiyə alan nurani insanların həyatı. Müşrətək həyatda mühüm olan şey — fədakarlıqdır. Xanımın (s.ə) ailəsində olan fədakarlıq dalğası hamıya sirayət etmişdi.

Qurani-Kərimdə buyurulur ki, övladlarınız və sərvətiniz sizin üçün fitnədir. Burada işlədilmiş “fitnə” sözü çox çətin, qazanılması ağır olan imtahan anlamındadır. Göründüyü kimi, Allah-Təala bizi əmanət olaraq verdiyi dünya neməti ilə, övladlarla imtahana çəkir. Yəni qazanmaq qədər əlimizdə, ovcumuzda olanları yönləndirmək, haraya, niyə və necə sərf etmək də çox önəmli məsələdir. Bəzən deyirlər ki, övlad böyütmək bir növ borc vermək kimidir, yəni sən onu böyüdürsən, qocalanda da o sənə baxacaq. Amma Quran məntiqində bu cür yanaşma doğru deyil. Əgər fikir vermisinizsə, valideynə və ya övlada zəkat vermək düzgün sayılmır. Övladın valideynə baxması Allah-Təalanın əmridir. Valideyn sevgisi, insanlıq borcu bir tərəfə dursun, bizim üçün hər şeyin fövqündə Allah-Təalanın əmri var. Ola bilsin ki, bir valideyn heç övladına əməlli-başlı baxmayıb, özü yeyib, onu yedirməyib, yaxşı geyindirməyib, hər gün qəlbini qırıb, yad, ögey münasibət bəsləyib. O uşaq da bütün bunları xatırlaya-xatırlaya və bu yadlığın, ögeyliyin altında əzilə-əzilə böyüyüb. Əgər o övlad dinindən, Allah-Təalanın buyurduqlarından xəbərdardırsa, Allahı düşünərək öz valideyninə hörmət edəcək.

İslam dinində təmizlik insanlığın təməl prinsiplərindəndir. İbadətə hazırlaşan insan xüsusi təmizlik mərhələlərindən keçdikdən sonra yönünü Qibləyə çevirir. Peyğəmbərimizin (s.ə.s.) hədislərində təmizlik həm gözəllik, həm ibadət, həm də sağlamlıq üçün çox önəmli amil kimi dəyərləndirilir. Onun buyruqlarında gigiyena ilə bağlı yer alan tövsiyələr bu gün tibb elmini heyrətə salır.

Rəsulullah(s.ə.s.) buyurur ki, dəstəmaz alarkən gözlərinizə su içirin. Bu, o deməkdir ki, göz çuxurlarına su verin, onları yaxşı-yaxşı ovuşdurun. Bu gün bir çox göz xəstəliklərinin məhz göz çuxurlarının təmizlənməməsi ucbatından əmələ gəldiyi məlumdur. Göz masajı, yəni göz çuxurlarının yüngülcə ovuşdurulması görmə qabiliyyətinin yaxşılaşdırılması üçün ən səmərəli təmrinlərdən hesab olunur. Hətta Dünya Səhiyyə Təşkilatı gün ərzində ən azı bir dəfə göz qapaqlarını və çuxurlarını yaxşı-yaxşı yumağı məsləhət görür.

Bir gün Rəsulullah (s.ə.s) əshabıyla birlikdə qəbiristanlığa getdi və:
“Allahın salamı üzərinizə olsun, ey möminlər diyarının sakinləri! İnşallah bir gün biz də sizə qovuşacağıq. Qardaşlarımızı görməyi çox istərdim. Onlar üçün çox darıxdım!” buyurdu.
Əshabi-kiram:
“Biz sənin qardaşların deyilikmi, ya Rəsulallah?” –dedi.
Rəsuli-Əkrəm:


“Siz mənim əshabımsınız, qardaşlarımız isə hələ dünyaya gəlməyənlərdir.” buyurdu. Bu cavab qarşısında əshabi-kiram soruşdu:
“Ümmətindən hələ gəlməmiş olanları necə tanıyacaqsan, ey Allahın Rəsulu?” Peyğəmbər (s.ə.s):
“Bir adamın alnı və ayaqları ağ atı olduğunu düşünün. Həmin adam bu atını qara atlardan ibarət bir ilxının içində tanımazmı?” –deyə soruşdu. Əshab:
“Tanıyar, ya Rəsulallah!” –dedi. Rəsuli-Əkrəm də belə buyurdu:
“Onlar da dəstəmaz aldıqları üçün üzləri nurlu, əl-ayaqları parlaq olaraq gələcəklər. Mən öndən gedib hovuzun başında ikram etmək üçün onları gözləyəcəyəm. Diqqət edin! Bəzilər yad dəvənin sürüdən qovulub uzaqlaşdırıldığı kimi mənim hovuzumdan qovulacaqlar. Mən onlara “Buraya gəlin!” deyəcəyəm. Mənə belə deyiləcək:
“Onlar səndən sonra hallarını dəyişdirdilər. Sənin sünnəni təqib etmədilər, başqa yollara düşdülər.” Belə olduqda mən də:
“Uzaq olsunlar, uzaq olsunlar!” deyəcəyəm. (Müslim, Təharət, 39, Fədail, 26)
Dəstəmaz xüsusunda həssas olan möminlər Allah Rəsulunun sevgisinə və “qardaşlarım” xitabına məzhər olarlar. Dəstəmaz və digər ibadətlər xüsusunda tənbəl davranıb doğru yoldan çıxanlar isə qiyamət günü yad dəvələr kimi qovulacaqlar və Allah Rəsulundan uzaqlaşdırılmaq kimi ən acı bir bədbəxtliyə düçar olacaqlar.
Hz. Mövlana nə gözəl deyir:
“Dünya həyatı yuxudan ibarətdir. Dünyada sərvət sahibi olmaq yuxuda dəfinə tapmağa bənzəyir. Dünya malı nəsildən-nəslə ötürülərək nəhayət yenə dünyada qalar.”
“Ölüm mələyi qafilin canını almaq üçün onu yuxudan oyandırar. O da həqiqətdə sahib olmadığı bir mal üçün dünyada çəkdiyi sıxıntılara ah-vay edər. Peşman olar. Lakin olan olmuş, iş bitmişdir...”
Bir qissə
Padşahın çox sevdiyi bir ov iti vardı. Padşah ona çox dəyər verər və hər ova çıxdıqda onu da özü ilə aparardı. Xaltasını ləl-cəvahirlə bəzəyib, ayaqlarına qızıl və gümüşdən halqalar, bilərziklər keçirmişdi. Belinə də atlazdan bir çul geydirmişdi.
Yenə bir gün padşah onu da yanına alaraq saray ərkanı ilə ova çıxdı. Xaltanın ipək ipi əlində, özü də at üzərində vüqarlı bir şəkildə irəliləyən sultan sevincli idi. Birdən kefini pozacaq bir hal diqqətini çəkti. Çox sevdiyi köpəyi padşahını unudaraq başqa bir şeylə məşğul idi. Padşah məhzun bir şəkildə əlindəki ipək ipi çəksə də it gəlmədi; önündəki sümüyü gəmirməyə davam etdi. Bu hal qarşısında heyrət və hiddətə qapılan padşah bağıraraq:
“–Hüzurumda məni unudaraq necə başqa şeylə məşğul ola bilərsən?!”– dedi.
Köpəyinin vəfasızlığı və nankorluğu qarşısında padşah çox üzülmüşdü. Bir köpək də olsa məzur görüb əfv etməyi düşünmədi. Çünki o qədər ikram, izzət və ehsan qarşısında unudulmasının səbəbi sadəcə bir sümük idi. Qəzəblə:
“–Yol açın bu ədəbsizə!”– dedi.
Qafil it bu hiddətin mənasını anladı, ancaq artıq gec idi, edəcək bir şey qalmamışdı. Ətrafındakılar padşaha:
“–Sultanım, üzərindəki mücövhər, qızıl-gümüş nə varsa hamısını alıb elə buraxaq!”- dediklərində padşah:
“–Xeyr! Qoy elecə getsin!”- dedi.
Ardından əlavə etdi:
“–Bu halda getsin! Bu halda getsin ki, ucsuz-bucaqsız və qızmar səhralarda qərib, ac və susuz qalsın; onlara baxaraq itirdiyi izzət və lütflərin acısını yaşasın!..”
Fəridəddin Əttarın nəql etdiyi, Allahın verdiyi nemətlərin qədrini bilməyib bəsit, fani və dəyərsiz mənfəətlərin ardına düşərək həlak olan insanların halını əks etdirən bu qissə doğrudan da ibrətlidir.
Vaxtıyla Əməvilər dövrünün üç böyük həcv şairindən biri olan Fərəzdaqın avradı ölmüşdü. Dəfn mərasiminsdə Həsən Bəsri də iştirak edirdi. Həsən Bəsri həzrətləri şeirləriylə insanları qaralayan, iffətlərini zədələyən bu şairə qəbri göstərərək:
“Axirət üçün nə hazırladın?” –deyə soruşdu. Yaşlı şair:
“Yetmiş ildir kəlmeyi-şəhadəti hazırladım.” –dedi. Həsən Bəsri:
“Çox gözəl!” dedi və bunları əlavə etdi:
“Lakin kəlmeyi-şəhadətin şərtləri var. Ona görə də iffətli qadınlara iftira atmaqdan uzaq ol!”
Bir nəfər Vəhb bin Münəbbihdən soruşdu:
“Lə iləhə illəllah sözü cənnətin açarı deyilmi?” O da bu cavabı verdi:
“Doğru deyirsən. Ancaq dişsiz açar olarmı? Dişləri olan açarın varsa qapı açılar, yoxsa bağlı qalar, açılmaz.”
Müəllif: Sedat DEMİR
Mənbə: İrfan dərgisi

Qumar pul ya da maddi dəyəri olan bir şeyin orta qoyulması ilə oynanılan, qarşılığında isə tərəflərdən biri və ya bir neçəsinin maddi gəlir qazandığı oyunlara verilən ümumi addır. Onu hobbi adlandıranlar da var, əyləncə, istirahət, məşğuliyyət növü hesab edənlər də, xəstəlik sayanlar da. Qumarı başqa sözlə azart oyun adlandırılır.

Haram oyun
Bu oyunun iştirakçıları öz pullarını artırmaq üçün risk edirlər. Əksər hallarda uduzub-uduzmamaq iştirakçıların öz əllərində deyil. Uduzandan sonra udmaq ümidiylə yenidən oynamaq istəyirsən. Amma bəxt həmişə adamın üzünə gülmür. Qumar müxtəlif məkanlarda müxtəlif cür oynanılır.

Ruh haqqında Qurani-Kərimin İsra surəsinin 85-ci ayəsində buyurulur ki, «Səndən ruh haqqında soruşsalar de ki, ruh mənim Rəbbimin əmrindədir və bu elmdən sizə az bir miqdardan başqa bir şey verilməmişdir».
Allahın palçıqdan yapdığı Adəmə öz ruhundan üfurməsilə o, cana gəldi. Məntiqlə düşünsək, ruh gedərsə, insan quru palçıqdan başqa bir şey deyil.Ruhu nələr zədələyir və onu qorumağın yolları nədir?

Ruh nədir?

Axı «az bir şey» «heç bir şey» kimi anlaşılmamalıdır. Bu «az şeydən» nə öyrənmək olar? Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) və imamların hədislərində qismən bu barədə məlumat qorunmuşdur. Allahın Rəsulu (s.ə.s.): «Ruhlar hazırlıqlı əsgərlərdir. Tanış ruhlar qarşılıqlı ünsiyyətə girir, tanış olmayan ruhlar isə bir-birindən ayrılırlar» — dediyi məlumdur. Bunu ruhi enerjinin bir-birinə uyuşması, dinə bağlılıq dərəcəsinin yaxınlığı ruhları doğmalaşdırır kimi də düşünmək olar.

Cəmiyyətdə halal-haram məsələsinin çox da yaxşı dərk edildiyini demək hələ tezdir. Bu məslədə nəhəng şairimiz Sabir demişkən, “Qarışıqdır hələlik millətin istedadı…”

Sözü uzatmayaq, məsələyə keçim. Haram, lüğətdə qadağan etmək, məhrum etmək mənalarını verir. “Haram” deyəndə ağlımıza ən əvvəl ət və ət məhsullarının İslami qaydalara uyğun olaraq kəsilib istehsal edilib-edilməməsi gəlir, amma mənəviyyatımızda bu daha geniş məna kəsb edərək İslam dininin, başqa sözlə, Allahın (C.C.) bizə qadağan etdiyi şeylərdir.

Müsəlman qız və oğlan adları indiki ailələrdə çox istifadə olunur və bu getdikcə də yayılmaqdadır. Uşaq dünyaya gəldikdən sonra isə ona advermə problemi ortaya cıxır. Bəs İslamda hansı adlar bəyənilir? Biz aşağıda İslamda bəyənilən oğlan və qız adlarını sizin diqqətinizə çatdırırıq. Seçim isə sizindir. İslam adlari seçmək savabdır,hamıya xoşdur. Allah körpənizi əməli-saleh bəndələrdən etsin!

Avropa coğrafi məkan kimi də yox, mənəvi-əxlaqi areallıq baxımından, bəşəriyyəti həmişə düşündürüb. Çünki Avropa dəyərləri əslində bütün bəşəriyyətin uğurudur və heç də avropalıların təkəbbürünə səbəb olmamalıdır. Hərçənd əfsus, bu təkəbbür vaxt-bivaxt özünü göstərir, hətta cisimləşərək faşizm timsalında, ya militarizələşmiş aqressiv millət tərzində ortaya çıxır.
Əlbəttə, faşizm Avropanın bağışlanmaz səhvi idi.
Azadlıq və humanizm ideyaları, sən demə, Avropada yaranmış, yalnız burada işlək və realdır. Mənəvi postulatları bu ideyalarla üst-üstə düşdüyündəndi ki, xristianlıq Avropada oturuşmuş hala gəlib. Başqa heç bir din Avropada yeriməz, intişar tapa bilməz. Avropa başqa dinlərin, o cümlədən islamın yalançı humanist ideyalarını həmişə rədd edib və edir. İslamda əxlaq hoqqabazlıqdır; ondakı humanizm inandırıcı deyil. İslam humanizmi meyarları hətta əzbərlədiyimiz-öyrəşdiyimiz dialektik materialist tənqidlərə də tab gətirmir.