orta əsrlər tarixi kateqoriyası üzrə məqalələr

Ərəb imperiyası

Sasanilər imperiyasının feodallaşma dövrünə qədəm qoyması imperiyanın hüdudlarının genişləndirilməsi ilə paralel baş vermişdir. Bizim eranın V-VI əsrlərində imperiyanın sərhədləri şimalda Mərkəzi Asiyanın ortalarına, Qafqaz dağlarının ətəklərinə, qərbdə Aralıq dənizinin sahillərinə, cənubda Səudiyyə Ərəbistanının ərazisi də daxil olmaqla Asiyanın cənubuna, şərqdə Çinə qədər uzanırdı. Eramızın 570­ci ilində Sasani qoşunları Həbəşləri Yəsrib və Məkkədən qovaraq buranı öz hakimiyyəti altına aldı. Həmin ildə də Məhəmməd peyğəmbər anadan olmuşdur.
Sasanilər imperiyasının qüdrəti uzun sürmədi. Hələ qədimdən ticarət karvanlarının yönəldiyi bu yerlər Bizans imperiyasının da diqqətində idi. I Xosrovun Hicazda ağalığı uzun sürmədi. Eramızın 575-579-cu illərində hərbi əməliyyatlar nəticəsində SəudiyyəƏrəbistanının ərazisi bölündü.
Davamı →

Fransa XI-XVII əsrlərdə

XI əsr Fransa krallığına aiddir:
*   İri və xırda feodal mülklərinə parçalanması;
*   Paris və Orlean şəhəri daxil olmaqla ölkənin şimal şərqindəki torpaqları əhatə etməsi;
*   Xırda və orta feodallarına kral hakimiyyətini müdafiə etməsi;
*   Normandiya və Tuluzanın birləşdiril-məsi (XIII əsr)
*   Silki quruluşun  mövcud olması (ruhanilər, zadəganlar, yerdə qalan bütün əhali).
Davamı →

Xaç yürüşləri

1095-ci il Klermo qurultayında II Urban kütlələri Şərqə yürüşə çağırıd. Bu çağırış kütlələrin böyük marağına səbəb oldu. Qərbi Avropadakı təhkimçi kəndlilər öz gələcəklərini Şərqdə görürdülər. Feodallar isə Şərqdə asılı kəndlilər əldə etmək istəyirdilər. Roma Papası isə Şərqdə öz mülklərini artırmaq istəyirdi.
Xaç yürüşü (1096-1099)-I Xaç yürüşünə aiddir:
  • Fransa, Almaniya və İtaliya feodallarının üstünlük təşkil etməsi;
  • Qüdsün tutulması (1099-cu il);
  • Aralıq dənizinin Şərq sahillərində səlibçi dövlətlərin yaranması (Qüds krallığı ən başlıca səlibçi dövləti hesab olunurdu).  
Davamı →

Teymurun imperiyası və Cənubi Qafqaz

Cənubi Qafqaz tarixinin 1385-1408-ci illəri əhatə edən 23 illik dövrü ölkənin ictimai-siyasi həyatının gərginliyi, yadelli istilaçıların azğınlığı, xalq kütlələrinin vəziyyətini həddindən artıq ağırlığı ilə səciyyələnir. Teymuri ordularının 23 il davam edən fasiləsiz talançı yürüşləri nəticəsində Şirvanşahlar dövlətinin ərazisi istisna olmaqla bütün Cənubi Qafqaz vilayətləri var-yoxdan çıxarıldı. Orta əsr müəlliflərinin yazdığına görə, teymuri qoşunlarının ayağı dəydiyi yerdə daş-daş üstə qalmırdı, Teymurləng təkcə şəhər və kəndləri qarət edib dağıtmaqla kifayətlənmirdi, istila olunmuş yerlər başdan-başa talan edilir, əhali isə bəzən ucdantutma məhv edilirdi. Adamları diri-diri torpağa basdırmaq, divara hörmək, qala hasarlarından aşağı tullamaq, qılıncla doğramaq, işgəncə ilə öldürmək, xalqın əsrlər boyu yaratmış olduğu mədəniyyət abidələrini uçurub yerlə yeksan etmək adi hal almışdı. Teymur məhv etdiyi şəhərlərin yerinə günahsız insanların başlarından qüllələp düzətməyə adət etmişdi.

Davamı →

Əmir Teymurun işgalları ərəfəsində Cənubi Qafqazda beynəlxalq vəziyyət

XIII əsrdə Cənubi Qafqazın başı üzərini iki böyük fəlakət almışdır ki, bunların hər ikisi monqol istilaların ilə bağlı idi. Monqolların Azərbaycana birinci (1220-1223) və ikinci (1228-1230) yürüşləri zamanı əhalinin sıx yaşadığı 7 Azərbaycan şəhəri – Marağa, Ərdəbil, Sərab, Beyləqan, Şamaxı, Gəncə və Şəmkir əsasən xarabalıqlara çevrilmişdi. Beyləqan şəhərinə elə amansız divan tutulmuşdu ki, şəhər bir daha özünü düzəldə bilməmişdi. İri şəhərlərdən yalnız Təbriz və Naxçıvan böyük xərac bahasına öz varlıqlarını qoruyub saxlaya bilmişdi.
XIII əsrin ikinci yarısında Azərbaycanın başı üzərini yeni fəlakət aldı. Belə ki, Çingiz xanın nəvəsi Hülakü xan 1254-cü ildə 120 minlik böyük bir ordu iləİrana və Cənubi Qafqaza doğru hərəkətə başladı. 1255­1256-cı illərdə bütün İran və Azərbaycan, az sonra Ön Asiya başdan-başa Hülakü xanın hakimiyyəti altına keçdi. 1258-ci ilin fevralında Hülakü xan və onun sərkərdəsi Bacu Bağdadı aldılar, şəhər 40 gün qarət olundu və xarabazara çevrildi. Beləliklə, Abbasilər sülaləsinin 508 ildən yuxarı davam edən hakimiyyətinə (750-1258) son qoyuldu.

Davamı →

Avropanın siyasi xəritəsi

Roma imperiyasının dağılması nəticəsində Avropanın siyasi xəritəsi barbar krallıqları siyahısı ilə zənginləşdi. 455-ci ildə simali Afrikadan İtaliyaya soxulan Səndəl tayfaları Roma mədəniyyətinə elə divan tutdular ki, onun yazılı və memarlıq abidəlri əsasən məhv edildi. Barbarların bu hərakatı leksikona vandalizm adı ilə daxildir. Səndəl tayfalarının adı unudularaq vandal tayfalarına çevrildi. Roma imperiyası dağıldıqdan sonra Avropada yaranmış siyasi vəziyyət şərqdə yaranmış siyasi vəziyyətdən əsaslı şəkildə seçilirdi.
Əgər Avropa başdan-başa parçalanmışdırsa şərqdə isə Sasanilər dövləti öz qüdrətinin zirvəsində olub müasir  yaxın şərqin çox böyük hissəsini öz hakimiyyəti altında birləçdirdi. Roma imperiyasının dağılması, dağılmada mühüm rol oynamış barbar tayfalarlna dövlətçilik ənənəsi verdi. Hələ e. II əsrində çəkilmiş yuxarı Dunayla Reyn çayl arasında ərazini qoruyan Roma səddi artıq III-IV əsrdən etibarən barbarların hücumları nəticəsində aradan qaldırılmış idi.

Davamı →

Teymurilərin hakimiyyəti dövründə beynəlxalq münasibətlər

Cənubi Qafqaz xalqları mürəkkəb və rəngarəng hadisələrlə zəngin çoxəsrlik tarixə malikdir. Həmin tarixin olduqca maraqlı, lakin az öyrənilmiş XIV-XV əsrlər dövrü xalqın təşəkkülü, Azərbaycan və Gürcüstanda milli dövlətlərin meydana gəlməsi, azəri və gürcü ədəbi dillərinin formalaşması kimi proseslərlə səciyyələnir.
Ölkəmizin təbii-coğrafi mövqeyi, beynəlxalq ticarət yolları üzərində yerləşməsi və strateji əhəmiyyəti hələ qədim zamanlardan yadelli işğalçıların diqqətini cəlb etmiş, Cənubi Qafqaz torpaqları vaxtdan-vaxta onu ələ keçirmək istəyənlər arasında mübarizə meydanına çevrilmişdi. XIV-XV əsrlərin hüdudunda həmin mübarizə xüsusilə kəskinləşmişdi. Belə ki, şimaldan Qızıl Orda, şərqdən Teymurləng, cənubdan cəlairi orduları tarixi mənbələrdə «Hülakü ulusu» adlı ilə xatırlanan Qafqaza can atırdılar.

Davamı →

Fransada feodal demokratiyasi

IX əsrdə Roma imperiyasının süqutundan sonra Avropada minilliyi əhatə edən orta əsrlər dövründə ilk mərkəzləşmiş dövlətlər bərqərar olmağa başlayır. Mərkəzləşmiş dövlətlərin yaranması orta əsr şəhərlərinin güclənməsinə, külli miqdarda iqtisadi resursların şəhər varlılarının əlində cəmlənməsinə gətirib çıxarır. Daim pula ehtiyacı olan hökmdarlar nə bu sərvətdən keçə bilir, nə də ciddi müqavimətə görə əhalinin razılığı olmadan onun üzərinə vergi qoya bilirdilər. 

Əhalinin razılığını almaq üçün hakim sinif cəmiyyətin əsas təbəqələrinin nümayəndələrini yığıncağa çağırmalı olurdu. Bu dövrdə Almaniyada reyxstaq və landtaq, İngiltərədə parlament, İspaniyada korteslər, Fransada və Niderlandda baş ştatlar s. yaranırdı. Kral hakimiyyətinin və onun nəzarət etdiyi mərkəzləşdirilmiş bürokratiyanın getdikcə güclənməsi bu təsisatların əhəmiyyətini azaltsa da, onlar demokratiyanın inkişafında öz izini qoya bilmişdi. Orta əsrlərə xas olan bu demokratiyanın yaranması və inkişafı prosesini XIV əsrin əvvəllərində Fransada meydana gələn Baş Ştatların timsalında daha bariz şəkildə müşahidə etmək olar.
Davamı →

Kordova xilafəti

Əməvilər sülaləsi 750-ci ildə süqut еtdikdən sonra yerinə Abbasilər sülaləsi kеçdi. Əməvilərdən Abdurrahman bin Muaviyə Əndəlüsə qaçaraq burada müstəqil Əndəlüs Əməvi dövlətini qurdu. Bu dövlət 284 il hökm sürdü. Ordu gücləndirildi. Təsərrüfat və sənayе inkişaf еtdi. Böyük bir ticarət yarmarkası qurularaq İstanbula qədər ticari münasibətlər inkişaf еtdirildi. Bu dövrdə çoxlu sayda məscidlər, yollar, şəhər ətrafı hasarlar inşa еdildi.


Əndəlüs əməviləri III Abdurrahman dövründə xəlifəliyini еlan edərək siyasi baxımdan Abbasilərdən tamamilə ayrılmış, müstəqil bir dövlət qurmuşdular. Bu dövlət III Abdurrahman və ondan sonrakı dövrlərdə siyasi, iqtisadi və fikri üstünlüyün zirvəsinə yеtişdi. Xristian ordularına qalib gələrək böyük fəthlər еtdi.


Əndəlüs əməviləri İslam dinini İspaniyadan Avropaya yaydı. Fəs, Kordova və Qərnət universitetlərini qurub qərbdə еlmi bilikləri inkişaf еtdirdilər. Xristian aləmi oyandırıldı, bu gün baş vеrən müsbət irəliləyişlərin, bir çox еlmlərin və xüsusilə tibb, astronomiya еlmlərinin təməlləri atıldı.

Davamı →

Franklar

Alman tayfalarına aiddir:
  • Qərbdə Reyn, Şərqdə Visla, Cənuba Alp dağları və Dunay çayı, Şimalda Baltik və Şimal dənizləri arasındakı ərazidə yaşamaları;
  • Roma imperiyası ilə sıx əlaqə saxlamaları vəikitarlalı əkin qaydalarını öyrənmələri;
  • Nəsli icmanın qonşuluq icması ilə əvəz olunması (V-VI əsrlər);
  • Mühüm məsələlərin xalq yığıncağında həll olunması;
  • Qonşuluq icmasına keçid nəticəsində bərabərsizliyin yaranması;
  • Müxtəlif krallıqlar qurmaları (İspaniyada Vestqot, İtaliyada Ostqot, Şimal Afrikada Vandal və Britaniyada Anqol-saks);
  • “Xalqların böyük köçü” ndə iştirak etmələri.
Davamı →
Top