böyük musiqiçilər kateqoriyası üzrə məqalələr

Parisdə F.Şopenin adı polyak musiqisinin emblemidir. Baxmayaraq ki, atası Nikolay Şopen milliyyətcə fransız idi, Fridrix canıyla, qanıyla polyak mədəniyyətinin yetirməsi, polyak musiqisinin sütunuydu. Polyak xalqı bütün tarixi, xarakterik cizgiləri, obrazı və köklü sənəti ilə onun musiqisində ehtiva olunurdu. Polyak milli rəqsləri Şopen klaviaturasının təməliydi.    
Bu rəqslər əsasında yaratmışdı eyni janrları — mazurka, polonez, kuyavyak. Vətənpərvərliyin ən ali məqamıdır bu. Polyak sənəti onun ürəyində dövr eləyirdi — öz vəsiyyətilə nəşindən ayrılıb Parisdən Varşavaya gətirilən, bu günəcən Müqəddəs Xaç kilsəsində qorunan çılğın ürəyi.

Şopen geniş kütlənin bəstəkarıdı — hamı anlayır onun lirik-psixoloji ovqatlı nəğmələrini. A.Rubenşteynə görə “fortepianonun canıydı” Şopen — ömrü boyu yalnız piano üçün yazan bu dahi. Elə geniş ifadə vasitələri, elə melodik boyalar tapırdı ki, bu alət həm orkestri, həm zərb alətlərini əvəz edə bilirdi.
Məhdudluq Şopenə yad idi. “Polşa Motsartı” adlandırırdılar Şopeni — tale və sənət oxşarlıqları da buna əsas verirdi: kiçik yaşlarından özünü büruzə verən talant, ata-ana təkidi, tanınmış müəllimlərin qayğısı, balaca ikən keçirilən böyük konsertlər və nəhayət… vaxtsız ölüm!

   Fevralın 22-i məşhur bəstəkarın doğum günüdür. 1810-cu ildə Varşava yaxınlığındakı Jelyazova Volya qəsəbəsində doğulub. Beş yaşındaykən pianoda kiçik pyesləri sərbəst çalırdı. On doqquz yaşında ali musiqi məktəbini bitirərkən artıq tanınmış bəstəkar idi. Tez-tez Vyanada konsertlərdə olurdu, amma valideynlərinin və dostlarının ayrılığına tab gətirə bilmirdi — Varşava özünə çəkirdi onu. Bir müddət Parisdə yaşamalı olan Şopen vətəndən gələn inqilab havasını duyur, lakin yaxınları onun geri qayıtmasını məsləhət görmürdü.

Üsyanın amansızcasına yatırılması isə bəstəkarı sarsıdır, qəlbində təlatüm yaradır. Bu dövrdə bəstələdiyi “İnqilabi etüd” (12 №li) dalğalı dənizdə qopan tufanı, qaranlıqla işığın mübarizəsindəki kontrastı xatırladır, vətəncanlı bəstəkarın qüssəsini, daxili əzablarını təzahür edir. Hər gün izləyirdi hadisələrin gedişini. Hiddətlənirdi, vətəninə çox acıyırdı. Ömrünün qalan hissəsi ata vətəni Parisdə keçir.
Dünya ədəbi dühalarının bir çoxu ilə ünsiyyət yaradır. Məşhurluq onu maddi durumunun yaxşılaşmasına əsla təsir göstərmir. Macar bəstəkarı F.Listin vasitəsilə yazıçı J.Sandla tanış olur və bu tanışlıq evlənmə ilə nəticələnir. Lakin bu səadət uzun sürmür. Ayrılıq öz sözünü deyir, xəstəlik onu üstələyir. Qırx doqquz yaş bəstəkar ömrünün sonuncu akkordları kimi səslənir.


   Vəsiyyətinə görə Motsartın ”Rekviyem”i səsləndi dəfn günü, öz yaratdıqlarından arqanda mi minor və si minor prelüdləri, orkestrin ifasında isə si bemol minor sonatasından “Matəm marşı”çalındı.

   Azərbaycan pianoçularına Şopen musiqisinin sadə dili, romantik əhval-ruhiyyəsi olduqca doğmadır. Mazurkaların zəngin ritmi, ehtirasla səslənən vurğuları, polonezlərin döyüşvari təntənəsi, zəfər müjdəsini andıran təqtləri, valsların bəzən lirik, bəzən coşqun melodiyası, noktürnlərin gecə laylası tək həzin axıcılığı, etüdlərin romantik fəndli çılğın texnikası bizə milli musiqimiz qədər doğmadır. Şopenəcən prelüd çoxhissəli əsərlərin girişi kimi bəstələnirdi — müstəqil yazılma və yaşama hüququna görə isə bu janr məhz Şopenə borcludur. İyirmi dörd prelüd — silsiləvi yenilik nümunələri. Bu gün üç əsrin kandarında anırıq Şopeni — əslində heç zaman unudulmayacaq dühanı.
 Samirə Səma

Həyatın tamaşa, insanların aktyor olduğu iddia olunan böyük dünyamızda sevilmək nifrət sahibi olmaq qədər asan deyil.
Ancaq gözəl və məlahətli səs, yaraşıqlı xarici görkəm, üstəlik italiyalı olmaq və opera ifa etmək uğurun və sevginin bütün qapılarını açır insanın üzünə…
Lakin haqqında yazdığım növbəti məşhur bu uğuru və sevgini yalnız hiss edə bilir, görmür…
Əvəzedilməz Andrea Boçelli...

İtaliyalı opera və populyar musiqi ifaçısı Andrea Boçelli 1958-ci il 22 sentyabrda dünyaya gəlib. Andreanın şərab istehsalçısı olan atası oğlunun musiqiyə marağının olduğunu görüb onu musiqi məktəbinə qoyur, burada Andrea fortepiano, fleyta və saksafonda çalmağı öyrənir.
Uşaqlıqdan Andreanın gözlərində problem vardı və hələ altı aylığında onun gözündə artıq bir neçə əməliyyat olunmuşdu, lakin bunların heç bir faydası olmur və 12 yaşında baş verən bədbəxt hadisədən sonra o, ümumiyyətlə, kor olur.

Ancaq yaşanan faciə Andreanın gələcəkdə uğur qazanmasına mane olmayacaqdı… Bəzi “ağızdan göyçəklər” Boçellinin musiqidəki uğurlarını onun fiziki qüsuru ilə bağlayırlar. Necə də yanılırlar, çox yanılırlar… Bunu Boçellini çox yox, bir dəfə dinləməklə anlamaq olar…

Bethovenin ömrünün son illəri idi. Qulaqları ağır eşitməyə başlamışdı. Hər kəsin Bethovenin bu halına yazığı gəlirdi. Karlıq onu cəmiyyətdən uzaqlaşdırmaqla kifayətlənmir, eyni zamanda yaradıcılığına da ağır zərbə vururdu.

Bəstələdiyi əsərləri eşitməmək Bethoveni dəli etmişdi. Hətta bir neçə dəfə həyatına qəsd etməyi belə düşündü. Amma hələ tez idi. Bəstələmək məcburiyyətində olduğu əsərləri var idi.

O talehi ilə mübarizə apararkən Avropa böyük bir müharibə ilə imtahan olunurdu.
Bethoven insanlığın qəhrəmanı, səltənətin düşməni olaraq gördüyü Napaleon Bonaparta heyran idi. Bəstələdiyi 3-cü Simfoniyanı ona həsr etməyə qərar verir. Tam əsəri Parisə göndərməyə hazırlaşarkən, Napaleonun «fədəkar qəhrəman»lıqdan çıxıb imperator taxtına oturduğunu eşidir və çox əsəbiləşir.

Böyük bəstəkar, görkəmli ictimai musiqi xadimi, Respublikanın xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı, «Şöhrət» ordenli, professor Cövdət Hacıyevin (18 iyun 1917 — 18 yanvar 2002) milli simfonizmin təşəkkül tapmasında və inkişaf etdirilməsində xüsusi rolu olmuşdur.

Əhməd Cövdət İsmayıl oğlu Hacıyev 1917-ci il iyunun 18-də Nuxa (indiki Şəki) şəhərində anadan olub. 1924-cü ildə o, Bakıya gələrək Musiqi Texnikumunda skripka aləti üzrə ilk musiqi təhsili almışdır.

1935-1938-ci illərdə C.Hacıyev Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında təhsilini davam etdirərək dahi bəstəkarımız Ü.Hacıbəyovdan və professor Rudolfdan dərslər almış, 1938-ci ildə P.İ.Çaykovski adına Moskva Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq fakultəsinə daxil olmuşdur.

Burada o, görkəmli rus musiqiçiləri — A.Aleksandrov və S.Vasilenkodan bəstəkarlığın və instrumentovkanın sirrlərini öyrənmiş, 1947-ci ildə professor D.D.Şostakoviçin bəstəkarlıq sinfini bitirmişdir.

Azərbaycan Respublikasının xalq artisti, dövlət mükafatı laureatı, professor Səid Rüstəmov (12 may 1907 — 10 iyun 1983) Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri, xalq çalğı alətləri orkestrinin dirijoru, pedaqoq, folklor tədqiqatçısı və ictimai musiqi xadimi olmuşdur.

Səid Əli oğlu Rüstəmov 1907-ci il mayın 12-də İrəvan (indiki Yerevan) şəhərində anadan olmuşdur. 1921-ci ildə o, Bakıya köçərək müəllimlər seminariyasını, 1929-cu ildə Musiqi Texnikumunu və 1932-ci ildə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun kimya fakultəsini bitirmişdir.

Səid Rüstəmov musiqi sənətinə ilk dəfə tarzən kimi gəlmiş, bu sənətin sirlərini Azərbaycan professional musiqisinin banisi Üzeyir Hacıbəyovdan və tarzən Mansur Mansurovdan mənimsəmişdir.

Musiqiçi və bəstəkar, alternativ rok qrupu «Nirvana»nın vokalisti və gitaristi Kurt Cobain’in intihar məktubu:

Hələ uşaqkən şikayətləri olan, tükənmiş, təcrübədən keçmiş bir axmağın ağzından danışıram. Bu bayağı, sadə və başadüşülən bir məktub olmalıdır.

Cəmiyyətimizin sərbəstliyi və rahatlığı ilə əlaqəli, punk rokun 101 dərslərindən aldığı nəsihətlərin nə qədər doğru olduğunu sübut etdim. Çox uzun illər oxuyub yazmaqla birlikdə dinləməkdən də, yaratmaqdan da olduğu kimi həyəcan yaşamadım. Bunları kəlmələrlə başa sala bilmədiyim üçün özümdə günah hiss edirəm.

Məsələn, səhnə arxasındaykən sönən işıqların, tamaşaçıların çılğın təzahürü qarşısında, məni heyran etdiyi və qısqandığım Freddy Mercuryə olduğu kimi təsir edə bilmədim.

Görkəmli bəstəkar, pedaqoq, ictimai xadim, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı, «Şöhrət» və «İstiqlal» ordenli, professor Vasif Adıgözəlovun (28 iyul 1935 — 15 sentyabr 2006)  yaradıcılığı milli musiqi mədəniyyətimizdə xüsusi rola və əhəmiyyətə malikdir. Onun əsərləri nəinki ölkəmizin, dünyanın bir çox ölkələrinin, o cümlədən Almaniya, Bolqarıstan, Çexoslovakiya, Meksika, Kosto-Riko, Venesuela, Kuba, Türkiyə, İran və keçmiş SSRİ respublikalarının musiqi ictimaiyyətinə yaxşı tanışdır.

 Vasif Zülfüqar oğlu Adıgözəlov 1935-ci il iyul ayının 28-də Bakı şəhərində, görkəmli xanəndə, Azərbaycan muğamlarının mahir bilicisi və təfsirçisi Zülfü Adıgözəlovun ailəsində anadan olub. İlk musiqi təhsilini o, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası nəzdindəki Bülbül adına orta-ixtisas musiqi məktəbində fortepiano və uşaq yaradıcılığı siniflərində almışdır.

Mən belə düşünürəm ki, hər bir insan dünyaya gəldiyi ilk andan qismətinə düşən ömür payını yaşamağa başlayır. Və belə qənaətə də gəlmək olar ki, hər bir insanın doğum tarixi o şəxsin «həyat məktəbi»nə qədəm qoyduğu gündür. Beləcə bu gündən başlayır hər bir insanın həyat dərsləri. Elə isə gəlin, haqqında söhbət açacağımız hörmətli sənətkarın həyat və yaradıcılıq yoluna üz tutaq. 

       Şəfiqə Qulam qızı Axundova 1924-cü il yanvar ayının 21-də qədim yurdlarımızdan olan Şəki torpağında anadan olub. Atası Axundov Qulam Bağır oğlu dövrünün ziyalısı və dövlət işçisi olmuşdur. Belə ki, o, 1917-1920-ci illərdə Şəki qəzasının 1-ci katibi vəzifəsində çalışmışdır. Ona hətta «Bolşevik Qulam» da deyirdilər. Şəfiqə xanımın anası Züleyxa Səməd qızı isə evdar qadın idi. Onların ailəsində Şəfiqə xanımdan savayı Ismət, Tahir, Nəriman və Rəfiqə kimi övladları böyüyürdü. Və Şəfiqə xanımın həyatında çox mühüm əvəzedilməz xidmətləri olan Zümrüd adlı bir bacısı vardı. Beləcə qədim tarixi, şirin, məzəli söhbətləri, duzlu zarafatları, gözəl mənzərəsi, füsunkar təbiəti olan Şəki torpağında gələcəyin böyük sənətkarı böyüyürdü. Amma onun parlaq gələcəyi hələ heç kimə bəlli deyildi. Axı balaca Şəfiqə də adi körpələrdən biri kimi doğulmuşdu. Axundovlar ailəsi nə biləydi ki, bu körpə gələcəyin görkəmli sənətkarı olacaq. Əksinə anası Züleyxa xanım qızının məhz həmin gün dünyaya gəlməsindən bir qədər məyus olmuşdu. Şəfiqə xanım bu haqda anasının dilindən eşitdiklərini belə xatırlayır:

Onların ölüm səbəbləri...
Tanınmış rok və  blüz ifaçıları arasında 27 yaşında ölənlərin sayı başqa yaşlara nisbətən daha çoxdur. Bu musiqiçilər üçün  hətta «27-lər klubu» adı qəbul olunub. Bu klubun əsas məşhur simaları olan Brayan Cons, Cimmi Hendriks , Cim Morrison və Cenis Coplinin müxtəlif səbəblərdən 10 ay ərzində ölümü klubun yaranmasına təkan verən əsas məqamlardan biri olub. Daha sonralar isə bu kluba   Kurt Kobeyn, Emi Uaynxaus və digərləri əlavə edildi.

Brayan Cons (28 fevral 1942 — 3 iyul 1969)-. “The Rolling Stones” qrupunun qurucularındandır, gitarist idi. Bir neçə musiqi alətində ifa etməyi bacarırdı.Hovuzda boğulub. Təsdiq olunmamış məlumata əsasən qətlə yetirilib.

Cimmi Hendriks (27 noyabr 1942 – 18 sentyabr 1970)- Rok musiqisi tarixində ən yaxşı gitara ifaçısı hesab olunur. O həm də bəstəkar və vokal ifaçısı idi. Yüksək dozada yuxu dərmanı qəbul etdikdən sonra qusmağında boğularaq ölüb.

Cenis Coplin (19 yanvar 1943 – 4 oktyabr 1970)- Rok musiqi tarixinin ən böyük vokal ifaçılarından biri hesab olunur. Yüksək dozada narkotik qəbulundan ölüb.

Cim Morrison (8 dekabr 1943 – 3 iyul 1971)- Şair, vokal ifaçısı, bəstəkar, rejissor, “The Doors” qrupunun solisti və lideri, ən böyük rok musiqiçilərindən biridir. Rəsmi informasiyalarda onun ürək çatışmazlığından dünyasını dəyişdiyi bildirilir, lakin yüksək dozada narkotik qəbulu və sui-qəsd versiyaları da var.

Ötən söhbətlərimizin birində tanış olduğumuz Areta Frenklin çıxışlarının birində souldan söz açarkən onu belə qiymətləndirmişdi: "Əgər mahnı mənim yaşadıqlarımdan və yaxud yaşaya biləcəklərimdən danışırsa, deməli yaxşı mahnıdır. Amma mahnı mənə yaddırsa, onda tamamilə gücsüzəm, heç nə edə bilmirəm. Mənim üçün soul doğma musiqidir".

Bu, misilsiz müğənnin şəxsi fəlsəfəsidir, çünki Areta yalnız öz emosiyalarıyla səsləşən mahnılarda məxsusi müvəffəqiyyət qazanıb.

Səciyyəvidir ki, Areta Frenklin yaşının ahıl çağlarında, əvvəlki bəxtəvərliyindən əsər-əlamət qalmayanda başqa dahi müğənninin — Rey Çarlzın qospel üslubuna meyl göstərib. Bunu musiqi tədqiqatçılarının hamısı qeyd edir. Və yalnız bu fakt kifayətdir ki, biz bugünkü söhbətimizi Rey Çarlza həsr edək. 

Düzünü desəm, mənim rok tarixindən bəhs edən silsilədə Rey Çarlz (Ray Charles) haqda danışmaq fikrim yox idi. Çünki onun yaradıcılığı o qədər çoxşaxəli, səhnə ömrü o qədər rəngarəngdir ki, yalnız rok çərçivəsinə sığışdırmaq mümkün deyil. O heç şübhəsiz, qaradərili musiqinin ən nüfuzlu nümayəndəsidir desək, yəqin yanılmarıq.